Środki zgromadzone na rachunku bankowym należą do jego właściciela. Jednak kiedy zalega on z ratami kredytu, rachunkami za media czy podatkami, bank może dokonać ich blokady - oczywiście wyłącznie na wniosek organów do tego uprawnionych. Z danych Krajowej Rady Komorniczej wynika, że z roku na rok rośnie liczba zajęć kont.

Do rachunku bankowego ma dostęp wyłącznie jego właściciel i osoby przez niego upoważnione. Środki pieniężne na nim zgromadzone są bezpieczne, bo przecież „nie ma jak w banku”. Jednak od tej zasady są wyjątki. W sytuacji długotrwałego uchylania się od płacenia długów, to właśnie bank może dokonać blokady. Dzieje się tak, kiedy wierzyciel kieruje sprawę do odpowiednich organów uprawnionych do egzekwowania długów. Nie trzeba mieć ogromnego zadłużenia, aby znaleźć się w takiej sytuacji, wystarczy niezapłacony mandat czy rachunek za telefon.

Na czym polega zajęcie rachunku bankowego?

Bank po otrzymaniu tytułu wykonawczego jest zobowiązany zablokować konto danego klienta w imieniu wierzyciela. Powiadomienie o zajęciu dotyczy zarówno środków, które znajdują się na rachunku, jak i tych, które dopiero na rachunek wpłyną. Co istotne, bank nie może działać w tej kwestii samodzielnie, a wyłącznie na zlecenie uprawnionego organu egzekucyjnego. – Jednym z obszarów działalności, który banki zobowiązane są realizować w związku z obowiązującymi przepisami prawa (ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji art. 80 i kodeksu postępowania cywilnego art. 889 i 890), jest obsługa zajęć wierzytelności z rachunku bankowego klienta banku (dłużnika), wskazanego przez organ egzekucyjny w zawiadomieniu o zajęciu rachunku bankowego – informuje Zofia Lis-Obrączka z Banku Zachodniego WBK.

���Dz�����

W praktyce bank blokuje środki znajdujące się na rachunku bankowym celem uniemożliwienia właścicielowi swobodnego dysponowania nimi. Nie ma on wówczas możliwości dokonywania wypłaty zajętej kwoty bez zgody organu egzekucyjnego. Należy jednak pamiętać, że blokada dotyczy wyłącznie określonej kwoty, wskazanej w tytule wykonawczym.

Zajęciu podlegają wszystkie rachunki klienta. – Zajęciu egzekucyjnemu podlegają wierzytelności z rachunków bankowych dłużnika zarówno dla osób fizycznych jak i klientów instytucjonalnych. W przypadku zajęcia wystawionego na osobę fizyczną, zajęciu podlegają zarówno rachunki tej osoby, jak i rachunki prowadzone dla działalności gospodarczej. W przypadku zajęcia wystawionego na podmiot prawny, zajęciu podlegają wyłącznie rachunki tego podmiotu. Co do zasady zajęte zostają wszystkie rachunki depozytowe klienta. Jedynie komornik sądowy ma możliwość zawęzić egzekucję do wskazanych kont, niemniej rzadko takie sytuacje występują, najczęściej zajmowane są wszystkie rachunki – wyjaśnia Roman Grzyb, ekspert PKO BP.

Ponadto w sytuacji, kiedy rachunek prowadzony jest dla kliku osób fizycznych, a tytuł egzekucyjny dotyczy tylko jednej z nich, środki pieniężne zgromadzone na nim również podlegają zajęciu. Oznacza to, że właściciele zablokowanego rachunku mogą swobodnie dysponować środkami wyłącznie w ramach kwoty wolnej (niezależnie od wysokości blokady) bądź środkami przewyższającymi kwotę zajęcia.

Jakie są przyczyny zajęcia rachunku?

Organ upoważniony, który posiada tytuł wykonawczy, może w imieniu wierzyciela zablokować konto bankowe danego klienta. W tym celu przesyła do banku zawiadomienie o zajęciu wierzytelności pieniężnej do wysokości należności będącej przedmiotem egzekucji. Jednocześnie bank zostaje wezwany do zaprzestania dokonywania wypłat z rachunku i do niezwłocznego przekazania zajętej kwoty na pokrycie należności. Równolegle ten sam upoważniony organ przesyła informacje do dłużnika o zajęciu jego długu z rachunku bankowego.

Zajęcie konta będzie trwało do czasu odzyskania całej zaległej należności wraz z kosztami egzekucyjnymi. Natomiast przyczyną blokady mogą być m.in.:

• zaległości finansowe wobec organów państwowych,
• egzekucja komornicza,
• niespłacany kredyt hipoteczny,
• mandaty i kary,
• środki pochodzące lub mające związek z przestępstwem (art. 106 a ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe).

Należy mieć na uwadze, że bank może również sam zadecydować o blokadzie rachunku na 24 godziny w sytuacji, gdy posiada podejrzenie, że środki na nim zgromadzone pochodzą z działalności przestępczej (ustawa z dnia 16 listopada 2000 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu). Jeśli natomiast podejrzenie dotyczy przestępstwa innego niż pranie pieniędzy i finansowanie terroryzmu, blokada może trwać 72 godziny (ustawa Prawo bankowe). Jednak w obu przypadkach zablokowane środki nie mogą przekroczyć sumy, co do której zachodzi podejrzenie przestępstwa.

Organy upoważnione do zajęcia konta bankowego

Gromadząc środki pieniężne na koncie bankowym można sądzić, że są one wyłącznie do naszej dyspozycji. Jednak są sytuacje, w których określone instytucje decydują za nas o ich przeznaczeniu. Dzieje się tak, jeśli długi wymkną się spod kontroli ich posiadacza. Wówczas do gry wchodzą organy egzekucyjne, które poprzez zajęcie rachunku bankowego w sposób efektywny odzyskują pieniądze wierzyciela.

Blokadę konta można przeprowadzić na podstawie dwóch rodzajów egzekucji:

• administracyjnej z wierzytelności z rachunku bankowego prowadzonej w oparciu o art. 80 § 1 Ustawy o Postępowaniu w Administracji,
• sądowej prowadzonej na podstawie art. 889 § 1 Kodeksu Postępowania Cywilnego.

W zależności od ich rodzaju bank może otrzymać zawiadomienie o zajęciu rachunku od uprawnionego organu administracyjnego tj. Naczelnika Urzędu Skarbowego, Dyrektora Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, właściwego organu gminy o statusie miasta, jednostek terytorialnych, Izby Celnej bądź organu sądowego, gdzie wykonawcą czynności egzekucyjnych jest komornik.

Zajęć z roku na rok coraz więcej

Jak wskazują statystyki, co roku zwiększa się liczba zajętych rachunków bankowych w Polsce. W 2017 r. wynosiła 9 242 645, co stanowiło niemal dwukrotnie większą liczbę niż w 2014 r., kiedy dokonano 4 854 341 blokad.

Inaczej sytuacja wygląda, gdy chodzi o sprawy wpływające wyłącznie do komorników. W 2017 r. było ich 4 958 597, czyli o 513 069 więcej niż w 2016 r. Jednak mimo wzrostu, nie możemy mówić o stałej tendencji. Jak wskazują dane, największa liczba spraw przypadała na 2015 r. – 7 958 864 wniosków. Natomiast w 2016 r. nastąpił ich największy spadek.

Świadczenia wolne od zajęć

Egzekucji z rachunku bankowego nie podlegają pewnego rodzaju sumy i świadczenia otrzymywane przez dłużnika z różnych źródeł. – Bank nie może odmówić zajęcia rachunku, jeśli dane klienta są zgodne z danymi na zajęciu (ta zgodność dotyczy imienia i nazwiska/nazwy firmy). Występują ustawowe wyłączenia spod zajęcia, takie jak kwota wolna, świadczenia socjalne, itp. oraz zwolnienia na wniosek organu egzekucyjnego – wyjaśnia Roman Grzyb, ekspert PKO BP. Wśród świadczeń, które nie podlegają zajęciu można wskazać między innymi:

• świadczenia alimentacyjne,
• świadczenia pieniężne wypłacane w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów,
• świadczenia rodzinne,
• dodatki rodzinne, pielęgnacyjne, porodowe, dla sierot zupełnych,
• świadczenia z pomocy społecznej.

Warto przy okazji wspomnieć, że również środki z programu "Rodzina 500 plus" są wolne od zajęć. – Od 20 sierpnia 2016 r. osoby uprawnione do świadczeń rodzinnych mają prawo utworzyć specjalne rachunku rodzinne, które służą tylko do realizacji programu "Rodzina 500 plus" i są przez prawo chronione od zajęcia, tzn. banki nie mogą blokować środków na tych rachunkach – potwierdza Monika Janus, rzecznik prasowy Krajowej Rady Komorniczej.

Ponadto, zgodnie z obowiązującymi przepisami, w każdym miesiącu, w którym obowiązuje zajęcie, na rachunku bankowym dłużnika powinna zostać kwota wolna od zajęcia. – Bank, a nie komornik dokonują zwolnień kwot z zajętego rachunku bankowego. Natomiast wolna od zajęcia komorniczego na kontach w każdym miesiącu, w którym obowiązuje zajęcie, jest kwota do wysokości 75 proc. minimalnego wynagrodzenia za pracę. Limit dotyczy wszystkich rachunków oszczędnościowych, oszczędnościowo-rozliczeniowych i rachunków terminowych lokat oszczędnościowych jednej osoby, niezależnie od liczby zawartych umów. Przywilej egzekucyjny nie ma jednak zastosowania do pozostałych rachunków bankowych, które nie mają charakteru oszczędnościowego (np. rachunków rozliczeniowych) – wyjaśnia Monika Janus, rzecznik prasowy Krajowej Rady Komorniczej.

Natomiast ekspert Banku Zachodniego WBK Zofia Lis-Obrączka dodaje, że od zasady bezzwłocznego zajęcia kwoty na pokrycie należności i przekazania jej organowi egzekucyjnemu jest jeszcze jedno odstępstwo, a mianowicie pierwszeństwo w realizacji mają bieżące wypłaty na wynagrodzenie za pracę wraz z podatkami i innymi ciężarami ustawowymi oraz na zasądzone alimenty i renty o charakterze alimentacyjnym zasądzone tytułem odszkodowania (z zastrzeżeniem art. 890 §2 i § 21 kodeksu postępowania cywilnego).

Zgodnie z ustawą Prawo bankowe, zajęciu nie podlegają również środki znajdujące się na rachunkach powierniczych. Dzieje się tak z racji tego, że na koncie powierniczym gromadzone są wyłącznie środki powierzone jego posiadaczowi na podstawie odrębnej umowy przez osobę trzecią.

Katarzyna Rostkowska

Ź��ó��ł��: