Mimo że wszyscy zdają sobie sprawę z powyższego zróżnicowania potrzeb klientów, to przedsiębiorcy w branży turystycznej i rekreacyjnej mają kłopoty z przetłumaczeniem tej wiedzy na konkretne działania marketingowe. Rozwiążmy ten problem.
Fundamentalnym podziałem jest rozróżnienie klientów odbiorców ze względu na cykl życia człowieka:
• dzieciństwo i wczesna młodość,
• wiek młody,
• wiek dojrzały,
• wiek starszy.
W okresie dzieciństwa i wczesnej młodości główną rolę pełni rozwojowa funkcja rekreacji, polegająca na stymulacji rozwoju fizycznego. Okres ten charakteryzuje się wysokim poziomem ogólnej wydolności fizycznej, tj. zdolności do intensywnej pracy przy niewielkich zmianach podczas zmęczenia i szybkim wypoczynku. Dzieci muszą się wyszumieć, stąd kluczowe jest zapewnienie im zróżnicowanych okazji do biegania, skakania, wspinania się. Dobrze było by nie zapominać o potrzebach intelektualnych, oferując zabawy umysłowe na poziomie dostosowanym do wiedzy dzieci.
Kolejnym etapem w cyklu życia człowieka jest okres wieku młodego, dla którego z punktu widzenia rekreacji i turystyki ogromną rolę odgrywają ekstremalne formy aktywności. Formy te są bezpośrednio związane z wysiłkiem, dużym zaangażowaniem, a więc z wysokim stopniem odporności fizycznej i psychicznej wzbogaconej o umiejętność panowania nad zmęczeniem. Zainteresowania młodych ludzi skupiają się głównie na aktywności ruchowej w czasie wolnym, które często łączy się z pewnym ryzykiem i wysokimi wymaganiami w stosunku do ciała i umysłu. Do aktywności takiej należy m.in.: wspinaczka górska, spływy kajakami po rwących rzekach, wyprawy do jaskiń, wyprawy terenowe. W okresie wieku młodego człowiek dzięki rekreacji w postaci aktywności ruchowej uczy się panować nad emocjami, uczuciami, panuje nad reakcjami w stosunku do siebie i otoczenia. Należy jednak pamiętać, że nie wszystkie atrakcje są tak samo pozytywnie odbierane. Dużą rolę w tym wieku odgrywa moda i opinia rówieśników. „Obciachowe” atrakcje będą w sposób jednoznaczny komentowane i unikane.
Uczestnicy rekreacji w wieku dojrzałym angażują się w specyficzne formy aktywności ruchowej, która pozwala utrzymać osiągnięty na etapie młodości poziom sprawności i wydolności organizmu bądź przynajmniej opóźnia jego obniżenie. Należą do nich wszystkie działania wpływające na wzrost energii - zajęcia w czasie wolnym, ćwiczenia, sporty, praca zawodowa oraz codzienne czynności. Ruch w wieku dojrzałym pełni funkcję konserwującą i ma znaczenie profilaktyczne i terapeutyczne. Na podstawie badań medycznych udowodniono, iż odpowiednia dawka aktywności fizycznej należy do najskuteczniejszych metod zapobiegania wczesnej niesprawności spowodowanej wieloma chorobami cywilizacyjnymi, takimi jak choroby metaboliczne (np. cukrzyca, otyłość), choroby serca i naczyń krwionośnych, choroby narządu ruchu, nerwice.
Często w wieku średnim ludzie poddają się czynnościom rekreacyjnym w postaci biernej, co wynika z ich przyzwyczajeń, wygodnictwa lub braku wiedzy o innych możliwościach spędzania wolnego czasu. Ich rekreacja opiera się na oglądaniu telewizji, grach towarzyskich, rozmowach. W opisywanym wieku rekreacja aktywna jest niezbędna do poprawy zdrowia psychicznego jednostki, ogólnego samopoczucia i przede wszystkim utrzymania potencjału umysłowego. Podział preferowanych form rekreacji jest także zależny od płci uczestników. Mężczyźni wybierają częściej sporty kształcące siłę i sprawność, natomiast kobiety cenią sobie formy aktywności fizycznej, które kształtują estetyczny wzór cielesny46.
Podążając zgodnie z cyklem życia człowieka, wyróżniamy kolejnych uczestników rekreacji, którymi są osoby w wieku starszym (seniorzy). Aktywność ruchowa w tym okresie pełni głównie funkcję zapobiegawczą - ogranicza utratę funkcjonalności narządów. Rekreacja pozwala opóźnić procesy starzenia w zakresie wydolności i sprawności psychofizycznej, co prowadzi do utrzymania dobrego samopoczucia i zdrowia. Aktywność ruchowa w starszym wieku pełni także funkcję rewitalizującą, pobudzając komórki nerwowe, układ krwionośny, a także wpływa korzystnie na układ ruchowy. Dodatkowo uczestnictwo starszego człowieka w rekreacji i turystyce dostarcza znacznej dawki pozytywnych emocji, sprzyjając komunikacji i integracji z otoczeniem. Rekreacja to źródło utrzymania dobrego stanu zdrowia, realizacji zainteresowań, osiągnięcia stanu zadowolenia i źródło pogodnej starości.
Na formę spędzania wolnego czasu ma wpływ wiele dodatkowych elementów. Do aspektów podziału uczestników rekreacji należą m.in. tradycje środowiskowe, wykształcenie, stan cywilny, wiek czy płeć, miejsce zamieszkania, pozycja społeczna. Poziom wykształcenia i wzorce kulturowe z domu rodzinnego oddziałują na preferencje w zakresie czytelnictwa, uczęszczania do teatru czy na koncerty.
Istotny z punktu widzenia ekonomicznego jest podział uczestników turystyki i rekreacji ze względu na ich sytuację finansowo-materialną. Ludzie zamożniejsi korzystają z kosztowych form spędzania wolnego czasu (np. drogie kluby sportowe, golf, jazda konna), pozostali wybierają formy mniej kosztowne (spacery).
Podsumowując, rekreacja ma ogromne znaczenie na każdym etapie życia człowieka, bez względu na status materialny, wykształcenie czy płeć. Współczesne zachowania ludzkie dążą do stałego utrzymywania źródeł pozytywnych emocji, doświadczeń uczuciowych, spełnienia potrzeb akceptacji, prestiżu czy uznania. Jednostka ludzka podejmuje wiele działań wymagających określonych umiejętności i sprawności ruchowych, których skomplikowanie wciąż wrasta. Wykorzystanie wolnego czasu na aktywną rekreację to podejmowanie przez człowieka różnorodnych działań w zakresie współzawodnictwa, współdziałania, nauki zasad postępowania w zespole czy funkcjonowania w grupie. Działania te niepodważalnie wpływają na życie jednostki w ujęciu ogólnym.
Więcej fachowych informacji o ekonomii, cenach, popularności i finansach branży turystycznej i rekreacyjnej znajdziesz w książce „Ekonomika turystyki i rekreacji” Aleksandra Panasiuka (red. nauk.) (Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011). Wykorzystanie za wiedzą Wydawcy. Książka jest dostępna w e-księgarni .
Tekst dla Wydawnictwa Naukowego PWN przygotował Mariusz Ludwiński.
