Zeszłoroczny spadek śmiertelności sprawił, że wydłużyła się średnie dalsze trwanie życia kobiet i mężczyzn w Polsce – ogłosił we wtorek Główny Urząd Statystyczny. Tabele te odgrywają kluczową rolę przy ustalaniu wysokości „nowych” emerytur.

Tradycyjnie już w pierwszych dnia wiosny GUS przedstawił .  Obowiązek ten ciąży na państwowych statystykach za sprawą ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Czyli reformy emerytalnej ekipy Buzka i Balcerowicza, w ramach której wysokość obiecanych nam emerytur jest uzależniona od sumy zwaloryzowanych „składek” na ZUS oraz… no właśnie – tabel średniego dalszego trwania życia.

Tablice te sporządza się w oparciu o dane o umieralności w poszczególnych grupach wiekowych (tzw. kohortach). Na tej podstawie szacuje się, ile życia ś�����Ծ��� pozostało ludziom w danym wieku. Tablicę odczytuje się w następujący sposób: w osi pionowej wyszukujesz swój wiek (w latach), a w osi poziomej wybierasz liczbę miesięcy od ostatnich urodzin. Na skrzyżowaniu wiersza i kolumny otrzymasz średnią liczbę miesięcy, jaka ś�����Ծ��� dzieli od śmierci osoby urodzone w danym miesiącu.

���Dz�����

Z tegorocznych tablic GUS-u wynika, że osoby obchodzące w tym miesiącu 60. urodziny mają przed sobą ������𳦾�ę�ٲԾ��� 266,4 miesięcy życia, a więc ś�����Ծ��� powinny dożyć 82,2 lat. Dla 65-latków przewiduje się  ś�����Ծ��� 220,8 miesięcy dalszego życia – a więc ś�����Ծ��� 18,4 lat na emeryturze. Pamiętajmy, że to tylko średnia bazująca na dużej próbie statystycznej. Absolutnie nie wolno traktować tych liczb jako indywidualnej prognozy! Nikt na tym świecie nie zna daty swojej śmierci i żaden statystyk tego nie obliczy. Ale średnia dla całej populacji mniej więcej oddaje zarys tego, czego od (dalszego) życia możemy oczekiwać.

Średnia bywa zmienna. Dane bazują na historii

W porównaniu do analogicznej tabeli sprzed roku średnia dalsza długość życia Polaków uległa nieznacznemu przedłużeniu. W przypadku 60-latków wzrosła o 2,2 miesiąca, a dla 65-latków o 1,9 miesiąca. Był to trzeci z rzędu rok przyrostu średniego dalszego trwania życia. Rok temu parametr ten wydłużył się o 9-10 miesięcy, a dwa lata temu przyrosty w kategorii 60-latków sięgnęły aż 13-14 miesięcy.

Warto jednak mieć w pamięci, ze przez wcześniejsze dwa lata byliśmy świadkami drastycznego spadku przewidywanej średniej długości trwania życia w Polsce. Szczególnie widoczny był on w tabelach za rok 2021, gdy szacowana średnia tego parametru w przypadku 60-latka zmniejszyła się o 8,8 miesięcy i była aż o 22,6 miesięcy niższa niż dwa lata wcześniej. Był to rezultat rekordowo wysokiej śmiertelności. W roku 2021 w Polsce zmarło ponad pół miliona ludzi i był to najwyższy rezultat od zakończenia II wojny światowej. Śmiertelne żniwo roku 2022 także było ponad������𳦾�ę�ٲԾ��� wysokie i wyniosło ok. 448 tys. zgonów.   

Warto zatem zestawić dane tegoroczne z analogicznymi tablicami opublikowanymi 5 lat temu – w pamiętnym marcu 2020 roku. Wtedy wyniki odzwierciedlały stan z 2019, a więc ostatniego pełnego roku sprzed wymuszonego przez rząd zamknięcia państwowych szpitali i żniwem epidemii Covid-19. Z danych GUS wynika, że współczesny 60-latek ma przed sobą o ś�����Ծ��� 4,9 miesięcy więcej  życia niż 5 lat temu. A średnia dla 65-latka wydłużyła się o 3,2 miesiąca. Oznacza to, że lockdownowe straty zostały już odrobione (choć sporo ludzi tego nie doczekało) i że średnia dalsza długość trwania życia w Polsce jest obecnie dłuższa, niż była przed „pandemią” Covid-19.

Dlaczego gusowskie tablice są tak ważne

Opublikowane przez GUS tablice średniego dalszego trwania życia nie są tylko kolejną daną statystyczną. Owszem, mogą one ocenić żywotność populacji lub pomóc oszacować potrzeby indywidualnego i w pełni prywatnego funduszu emerytalnego. Ale publikowane są one nie dla Twojej wygody, lecz z urzędowego obowiązku.

A to dlatego, że liczby mają też kolosalne znaczenie dla wysokości emerytury tych osób, które w tym roku otrzymują uprawnienia emerytalne. Gdy składasz wniosek o emeryturę, ZUS dzieli sumę zwaloryzowanych "składek" zaksięgowaną w systemie informatycznym przez liczbę miesięcy dalszego trwania życia, jaka ci pozostaje według tablic GUS-u. Zatem im niższa jest ta liczba, tym wyższą emeryturę przyzna Ci ZUS.

Przykładowo, jeśli masz 65 lat i w systemie ZUS-u figuruje kwota 500 tys. złotych, to twoja pierwsza emerytura wyniesie 2264,49 zł brutto miesięcznie. ZUS zakłada bowiem, że ludzie z twojego rocznika (i miesiąca) pożyją jeszcze ś�����Ծ��� 220,8 miesięcy. Emeryturę będziesz otrzymywał do końca życia (twojego lub ZUS-u). System jest obliczony tak, aby bilansować się w skali makro. Tj. że przynajmniej w teorii  wypłaty świadczeń dla ludzi długowiecznych sfinansowane zostaną  z „kapitału” tych, którzy przeżyli mniej niż średnia. Oczywiście to tylko teoria, bowiem w praktyce pieniądze na wypłatę świadczeń z ZUS-u pochodzą ze „składek” odprowadzanych przez pracowników i przedsiębiorców.

Wszystkim po równo nie znaczy sprawiedliwie

Dodajmy do tego, że cały ten system opiera się o dwa niezbyt uczciwe rozwiązania. Po pierwsze, w Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nie ma żadnych „odłożonych” przez Ciebie pieniędzy. Wszystko, co oddasz ZUS-owi, od razu jest wypłacane obecnym emerytom i rencistom. ZUS zapisuje jedynie ���Դڴǰ���������ę o tym, ile wpłaciłeś i ile w przyszłości obiecuje ci wypłacić. A czy i ewentualnie ile wypłaci, to się dopiero okaże za lat kilkanaście czy kilkadziesiąt.

W długim terminie wypłacalność zusowskiego systemu emerytalnego jest uzależniona od liczby uczestników płacących nań comiesięczne „składki”. Jednakże od kilku lat mamy do czynienia z sytuacją, gdy więcej Polaków przechodzi na emeryturę, niż wchodzi na rynek pracy. Sytuację ZUS-u ratowała dobra koniunktura na rynku pracy (wzrost nominalnych płac i wyższe wskaźniki aktywności zawodowej) oraz masowa imigracja pracowników zza granicy. Jednakże na dłuższą metę polski system emerytalny będzie coraz mocniej uzależniony od napływu pracowników spoza Polski, ponieważ w 2024 roku liczba urodzeń spadła do najniższego poziomu po 1945 roku. Bez wyższej imigracji zarobkowej lub wyższego wieku emerytalnego (lub znacznie krótszej długości życia) system zusowski na dłuższą metę nie ma szans się bilansować.

Po drugie, do ustalania wysokości emerytur ZUS używa tablicy średniego dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn. Artykuł 26, punkt 3 stwierdza jasno, że „średnie dalsze trwanie życia ustala się wspólnie dla mężczyzn i kobiet oraz wyraża się w miesiącach”. 

Tymczasem wiadomo – – że ś�����Ծ��� rzecz biorąc, mężczyźni żyją krócej od kobiet. Są więc dodatkowo poszkodowani przez państwo. Bo nie dość, że po świadczenie z ZUS-u mogą się zgłosić 5 lat później niż kobiety, to jeszcze są oszukiwani na kluczowym przeliczniku, jakim jest oczekiwana dalsza długość trwania życia. W rezultacie korzystają z dobrodziejstw systemu zusowskiego znacznie krócej niż kobiety i w dodatku pobierają emerytury w zaniżonej wysokości. W sensie ekonomicznym jest to zatem transfer pieniędzy od mężczyzn do kobiet.

Ź��ó��ł��: