Oko艂o 250 tys. os贸b na mszy pogrzebowej na placu 艢wi臋tego Piotra, szefowie pa艅stw i rz膮d贸w z kilkudziesi臋ciu kraj贸w, 150 tys. ludzi na ulicach w艂oskiej stolicy na trasie konduktu 偶a艂obnego - tak Rzym i 艣wiat po偶egna艂 w sobot臋 Franciszka - "papie偶a po艣r贸d ludzi", jak nazwa艂 go w homilii dziekan Kolegium Kardynalskiego kardyna艂 Giovanni Battista Re.
To by艂a jedna z najwi臋kszych ceremonii pogrzebowych w historii i pierwszy taki kondukt w Wiecznym Mie艣cie.
Na prostej d臋bowej trumnie, stoj膮cej przy o艂tarzu przed bazylik膮 watyka艅sk膮 po艂o偶ona zosta艂a Ewangelia, kt贸rej strony przewraca艂 lekki wiatr.
Przy o艂tarzu znajdowa艂a si臋 kopia ikony Salus Populi Romani z bazyliki Matki Bo偶ej Wi臋kszej, kt贸r膮 ustawiono te偶 na placu podczas samotnej modlitwy papie偶a w czasie pandemii Covid-19, 27 marca 2020 roku.
Na mszy by艂o pi臋膰 tysi臋cy koncelebrant贸w, w tym 220 kardyna艂贸w.
Przeczytaj tak偶e
Dziekan Kolegium Kardynalskiego 91-letni kardyna艂 Re powiedzia艂 w homilii: "Ogrom oddania i zjednoczenia, kt贸re widzieli艣my w tych dniach po jego przej艣ciu z tej ziemi do wieczno艣ci, 艣wiadcz膮 o tym, jak bardzo bogaty pontyfikat papie偶a Franciszka dotyka艂 umys艂贸w i serc".
"Ostatni obraz, kt贸ry pozostanie przed naszymi oczami i w naszych sercach, to ten z ostatniej niedzieli, Uroczysto艣ci Zmartwychwstania Pa艅skiego, kiedy papie偶 Franciszek, pomimo powa偶nych problem贸w zdrowotnych, pragn膮艂 nam udzieli膰 b艂ogos艂awie艅stwa z balkonu bazyliki 艢wi臋tego Piotra. Potem pojawi艂 si臋 na placu, aby pozdrowi膰 z otwartego papamobile licznie zgromadzonych na Mszy 艣w. Wielkanocnej" - doda艂 s臋dziwy w艂oski kardyna艂.
Podkre艣li艂: "Pomimo s艂abo艣ci i cierpienia ostatniego czasu papie偶 Franciszek wybra艂 drog臋 po艣wi臋cenia a偶 do ostatniego dnia swojego 偶ycia na ziemi. Pod膮偶a艂 艣ladami swojego Pana, Dobrego Pasterza, kt贸ry umi艂owa艂 swoje owce a偶 do oddania za nie swojego 偶ycia. Uczyni艂 to z moc膮 i spokojem, blisko swojej owczarni, Ko艣cio艂a Bo偶ego".
Kardyna艂 Re zaznaczy艂: "Decyzja o przyj臋ciu imienia Franciszek od razu okaza艂a si臋 wyborem programu i stylu, kt贸ry chcia艂 nada膰 swemu pontyfikatowi, staraj膮c si臋 czerpa膰 inspiracj臋 z ducha 艣w. Franciszka z Asy偶u".
Papie偶 "zachowa艂 sw贸j temperament i styl pasterskiego przewodzenia, a tak偶e od razu nada艂 zarz膮dzaniu Ko艣cio艂em wyra藕ne rysy swojej silnej osobowo艣ci. Nawi膮zywa艂 bezpo艣redni kontakt z poszczeg贸lnymi osobami i spo艂ecze艅stwami pragn膮c by膰 blisko wszystkich" - doda艂 dziekan Kolegium Kardynalskiego.
Przypomnia艂, 偶e Franciszek "szczeg贸lnie troszczy艂 si臋 o osoby w trudnej sytuacji, po艣wi臋ca艂 si臋 bezgranicznie, zw艂aszcza dla ostatnich tego 艣wiata, dla wykluczanych".
"By艂 papie偶em po艣r贸d ludzi, mia艂 serce otwarte dla wszystkich. By艂 r贸wnie偶 papie偶em, kt贸ry dostrzega艂 nowe zjawiska w spo艂ecze艅stwie i to, co Duch 艢wi臋ty wzbudza艂 w Ko艣ciele. Swoim charakterystycznym s艂ownictwem oraz j臋zykiem bogatym w obrazy i metafory, papie偶 zawsze stara艂 si臋 o艣wieca膰 problemy naszych czas贸w m膮dro艣ci膮 Ewangelii" - przypomnia艂 kardyna艂 Re.
Jak doda艂, papie偶 Bergoglio proponowa艂 odpowiedzi w 艣wietle wiary i zach臋ca艂 do chrze艣cija艅skiego 偶ycia w obliczu wyzwa艅 i sprzeczno艣ci zmieniaj膮cych si臋 czas贸w.
Charakteryzowa艂a go - zauwa偶y艂 - wielka spontaniczno艣膰 i nieformalny spos贸b zwracania si臋 do wszystkich, nawet do os贸b dalekich od Ko艣cio艂a.
"Pe艂en ludzkiego ciep艂a i g艂臋boko wra偶liwy na codzienne dramaty, papie偶 Franciszek prawdziwie dzieli艂 niepokoje, cierpienia i nadzieje czas贸w globalizacji i po艣wi臋ca艂 si臋 dodawaniu otuchy i odwagi przes艂aniem, kt贸re potrafi艂o dotrze膰 do serc ludzi w bezpo艣redni i natychmiastowy spos贸b" - stwierdzi艂 kardyna艂 Re.
M贸wi艂 o jego go艣cinno艣ci i umiej臋tno艣ci s艂uchania i stylu odpowiadaj膮cym wsp贸艂czesnej wra偶liwo艣ci, co - doda艂 - porusza艂o serca, aby budzi膰 si艂y moralne i duchowe.
Jak stwierdzi艂, motywem przewodnim misji Franciszka by艂o przekonanie, 偶e Ko艣ci贸艂 jest domem dla wszystkich; "domem o zawsze otwartych drzwiach". Tak odni贸s艂 si臋 do cz臋sto powtarzanego po hiszpa艅sku s艂owa: "todos, todos, todos" (wszyscy).
Kardyna艂 Re nawi膮za艂 do przywo艂ywanego przez Franciszka obrazu Ko艣cio艂a jako 鈥瀞zpitala polowego鈥� po bitwie, w kt贸rej wielu odnios艂o ranny.
Przypomnia艂 niezliczone gesty papie偶a i apele na rzecz uchod藕c贸w oraz determinacj臋 w dzia艂aniu dla ubogich.
Jak zauwa偶y艂, wymowne by艂o to, 偶e Franciszek w pierwsz膮 podr贸偶膮 po wyborze uda艂 si臋 na wysp臋 Lampedusa, b臋d膮c膮 symbolem dramatu migracji i tysi臋cy ofiar.
Kardyna艂 Re powiedzia艂, 偶e spo艣r贸d 47 zagranicznych papieskich podr贸偶y szczeg贸lne miejsce w historii zajmie pielgrzymka do Iraku w 2021 roku; "podj臋ta pomimo wszelkich zagro偶e艅".
Brawami i wzruszeniem wierni przyj臋li s艂owa kardyna艂a Re: "W obliczu szalej膮cych w ostatnich latach licznych wojen, nios膮cych ze sob膮 nieludzkie okrucie艅stwa, niezliczone ofiary i zniszczenia, papie偶 Franciszek nieustannie zabiera艂 g艂os b艂agaj膮c o pok贸j. Wzywa艂 do rozs膮dku i uczciwych negocjacji, aby szuka膰 mo偶liwych rozwi膮za艅, poniewa偶 鈥� jak mawia艂 鈥� wojna to jedynie 艣mier膰 ludzi, zniszczenie dom贸w, szpitali i szk贸艂".
Przywo艂a艂 apele papie偶a: "Budujcie mosty, a nie mury鈥�.
W mszy udzia艂 wzi臋艂o 160 delegacji i kilkudziesi臋ciu 艣wiatowych przyw贸dc贸w, w艣r贸d nich prezydent USA Donald Trump z ma艂偶onk膮 Melani膮, przyw贸dca Argentyny Javier Milei, prezydenci: W艂och Sergio Mattarella i Ukrainy Wo艂odymyr Ze艂enski z ma艂偶onk膮 O艂en膮.
Obecny by艂 prezydent RP Andrzej Duda z ma艂偶onk膮 Agat膮 Kornhauser-Dud膮.
Przybyli prezydent Niemiec Frank-Walter Steinmeier z kanclerzem Olafem Scholzem, prezydenci: Francji Emmanuel Macron, Brazylii Luiz Inacio Lula da Silva, W臋gier Tamas Sulyok z premierem Viktorem Orbanem, premier Wielkiej Brytanii Keir Starmer.
Uni臋 Europejsk膮 reprezentowali przewodnicz膮cy: Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen, Parlamentu Europejskiego Roberta Metsola, Rady Europejskiej Antonio Costa. By艂 tak偶e sekretarz generalny ONZ Antonio Guterres, a tak偶e by艂y prezydent USA Joe Biden z 偶on膮 Jill.
W艣r贸d koronowanych g艂贸w byli kr贸l Belg贸w Filip, kr贸lowa Danii Maria, kr贸l Hiszpanii Filip VI z ma艂偶onk膮 kr贸low膮 Letycj膮, kr贸l Szwecji Karol XVI Gustaw z kr贸low膮 Sylwi膮, kr贸l Jordanii Abdullah II z ma艂偶onk膮 kr贸low膮 Rani膮, ksi膮偶臋 Monako Albert II z ma艂偶onk膮 Charlene. Koron臋 brytyjsk膮 reprezentuje ksi膮偶臋 William, syn kr贸la Karola III.
Odnotowano powitalny u艣cisk d艂oni mi臋dzy Donaldem Trumpem a Ursul膮 von der Leyen, a tak偶e u艣cisk mi臋dzy Trumpem a prezydentem Macronem podczas przekazywania sobie znaku pokoju.
Na pogrzebie biskupa Rzymu by艂o 40 delegacji ekumenicznych i innych religii. Obecny by艂 przyjaciel Franciszka i jego sojusznik m.in. w kwestiach ekologii, ekumeniczny patriarcha Konstantynopola Bart艂omiej.
W艣r贸d wiernych byli liczni rodacy Franciszka - Argenty艅czycy oraz wielu Polak贸w.
By艂o tak偶e bardzo wielu m艂odych ludzi z ca艂ego 艣wiata, kt贸rzy przyjechali do Rzymu na Jubileusz M艂odzie偶y Szkolnej w ramach Roku 艢wi臋tego i mieli uczestniczy膰 w niedziel臋 w zawieszonej po 艣mierci papie偶a kanonizacji w艂oskiego nastolatka Carlo Acutisa.
Przybyli te偶 krewni papie偶a z Piemontu, rodzinnych stron jego ojca oraz mieszkaj膮ca w Tajlandii kuzynka, zakonnica Ana Rosa Sivori.
Powiewa艂y flagi polskie, argenty艅skie, a tak偶e kraj贸w, kt贸re we wrze艣niu 2024 roku odwiedzi艂 papie偶 - Indonezji i Timoru Wschodniego.
Wielu wiernych przyby艂o na plac 艢wi臋tego Piotra przed godz. 6 rano, gdy zosta艂 otwarty. Niekt贸rzy w rejonie zamkni臋tego placu czekali na wej艣cie od pi膮tkowego wieczoru.
Po zako艅czeniu mszy z bocznej bramy Watykanu - Perugino wyruszy艂 kondukt 偶a艂obny z trumn膮 z cia艂em papie偶a Franciszka ustawion膮 w papamobile w kierunku bazyliki Matki Bo偶ej Wi臋kszej (Santa Maria Maggiore), kt贸r膮 wybra艂 jako miejsce swego poch贸wku.
Kondukt przejecha艂 przez Plac Wenecki, ko艂o Koloseum i bazyliki 艢wi臋tego Jana na Lateranie - katedry biskupa Rzymu, ulic膮 procesji w Bo偶e Cia艂o - via Merulana.
W ostatniej drodze papie偶a towarzyszy艂o mu 150 tys. os贸b zgromadzonych na ulicach. Ludzie bili brawo, rzucali kwiaty, p艂akali.
T艂umy czeka艂y te偶 na placu wok贸艂 bazyliki Santa Maria Maggiore.
Przed bazylik膮 powita艂a trumn臋 grupa bezdomnych, ubogich i uchod藕c贸w. Ten gest podkre艣la艂 to, jak wa偶ne miejsce zajmowali oni w pos艂udze Franciszka.
Franciszek wybra艂 bazylik臋 Matki Bo偶ej Wi臋kszej jako miejsce swego poch贸wku, poniewa偶 by艂a mu szczeg贸lnie bliska. Przyby艂 do niej na modlitw臋 dzie艅 po swym wyborze na konklawe w marcu 2013 roku, a potem odwiedza艂 t臋 艣wi膮tyni臋 w ka偶dym wa偶nym momencie swojego pontyfikatu i modli艂 si臋 przed obrazem Salus Populi Romani, bizantyjsk膮 ikon膮 z XI wieku.
W ci膮gu 12 lat swego pontyfikatu Franciszek by艂 w Santa Maria Maggiore 126 razy.
Trumna z cia艂em Franciszka zosta艂a z艂o偶ona do grobu z marmuru z w艂oskiej Ligurii, regionu pochodzenia rodziny matki papie偶a. Na p艂ycie widnieje tylko napis Franciscus, a nad nim umieszczona jest reprodukcja krzy偶a, kt贸ry nosi艂 na piersi.
Ceremonii z艂o偶enia trumny przewodniczy艂 zarz膮dzaj膮cy Ko艣cio艂em w czasie wakatu w Stolicy Apostolskiej kamerling kardyna艂 Kevin Farrell. Obecni byli mi臋dzy innymi dziekan Kolegium Kardynalskiego kardyna艂 Giovanni Battista Re, kardyna艂owie Roger Michael Mahony, Dominique Mamberti, Stanis艂aw Ry艂ko i archiprezbiter koadiutor kardyna艂 Rolandas Makrickas, a tak偶e papieski ja艂mu偶nik kardyna艂 Konrad Krajewski.
W opublikowanym w poniedzia艂ek testamencie papie偶 napisa艂: "Prosz臋, aby moje doczesne szcz膮tki spocz臋艂y w oczekiwaniu na dzie艅 zmartwychwstania w Papieskiej Bazylice Matki Bo偶ej Wi臋kszej".
"Prosz臋, aby m贸j gr贸b zosta艂 przygotowany w niszy w nawie bocznej mi臋dzy Kaplic膮 Pauli艅sk膮 (Kaplic膮 Salus Populi Romani) i Kaplic膮 Sforza tej偶e papieskiej bazyliki" - wyja艣ni艂.
Przekaza艂 te偶 dyspozycj臋: "Gr贸b ma by膰 w ziemi, prosty, bez szczeg贸lnego zdobienia i z jedynym napisem: Franciscus".
"Wydatki na przygotowanie mojego poch贸wku zostan膮 pokryte sum膮 od dobroczy艅cy" - napisa艂 papie偶. Pozosta艂 on anonimowy.
Gr贸b mo偶na b臋dzie odwiedza膰 od niedzieli rano - zapowiedzia艂 Watykan.
Rzym w dniu pogrzebu przypomina艂 twierdz臋. Wprowadzono najwy偶sze 艣rodki bezpiecze艅stwa.
Z Watykanu Sylwia Wysocka (PAP)
sw/ ap/
