Nadchodz膮ce wybory w Niemczech to by膰 mo偶e jeden z najwa偶niejszych plebiscyt贸w ostatnich dekad w Europie. To, jakie przyniesie rozstrzygni臋cie, w momencie, w kt贸rym gospodarka niemiecka potrzebuje "szarpni臋cia cuglami", b臋dzie mia艂o znaczenie tak偶e dla Polski. Dla 足智彩赛果 komentatorzy i eksperci opisuj膮 mo偶liwe scenariusze i ich wp艂yw na nasze sprawy.聽
W dniu 23 lutego odb臋d膮 si臋 przedterminowe wybory do Bundestagu, czyli izby ni偶szej niemieckiego parlamentu (do Budesratu, izby wy偶szej 鈥� cz艂onk贸w deleguj膮 rz膮dy kraj贸w zwi膮zkowych). Ich wynik mo偶e, by膰 czynnikiem powstania burzy idealnej (ang. perfect storm) u naszych zachodnich s膮siad贸w, czyli sytuacji kiedy zbieg kilku niesprzyjaj膮cych okoliczno艣ci powoduje gwa艂towne pogorszenie sytuacji.聽
Mamy przecie偶 trwaj膮cy od lat marazm gospodarczy, nad kt贸rym wisi widmo wojny handlowej z USA, kryzys bezpiecze艅stwa w Europie, o kt贸rym ponad g艂owami jej przyw贸dc贸w rozmawiaj膮 Trump z Putinem. Je艣li do tego wyniki wybor贸w skomplikuj膮 sformowanie stabilnego rz膮du i pog艂臋bi si臋 problem decyzyjno艣ci w najwa偶niejszych sprawach, w tym dot. bezpiecze艅stwa, otrzymamy przepis na polityczno-gospodarcz膮 zawieruch臋 tu偶 za miedz膮.聽
鈥瀂ar贸wno niemiecka gospodarka, jak i spo艂ecze艅stwo mierz膮 si臋 z wieloma wyzwaniami. Obawy o sytuacj臋 gospodarcz膮 s膮 wy偶sze ni偶 w okresie pandemii i kryzysu finansowego. Wt贸ruj膮 im l臋ki zwi膮zane z migracj膮鈥� - napisali w swoim raporcie na temat wybor贸w w Niemczech analitycy z PKO BP.
Problemy Niemiec odbijaj膮 si臋 na Polsce
Nic w tym dobrego dla Polski, poniewa偶 Niemcy to nasz najwi臋kszy partner handlowy. W 2024 roku niemiecki rynek odpowiada艂 za 27% ca艂kowitego eksportu z Polski, co prze艂o偶y艂o si臋 na warto艣膰 wynosz膮c膮 94,8 mld EUR. Import wyni贸s艂 67,2 mld EUR, czyli oko艂o 19% ca艂o艣ci towar贸w sprowadzanych do Polski.
Recesja gospodarcza w Niemczech, kt贸ra w 2024 r. tym razem聽pokaza艂a spadek PKB o 0,2% rdr聽odbi艂a si臋 na polskim eksporcie. W przypadku kierunku niemieckiego, spad艂 on o 4,7%, co prze艂o偶y艂o si臋 na spadek warto艣ci globalnego eksportu o 3,9%. Ci膮偶y艂o to na polskim PKB, obni偶aj膮c go w 2024 r. a偶 o 1 punkt procentowy, przez co polska gospodarka rozwija艂a si臋 poni偶ej potencja艂u. Licz膮c na przyspieszenie w Polsce, musimy liczy膰 na odbicie w Niemczech.
Powr贸t do wzrostu gospodarczego to jedno z g艂贸wnych hase艂 prowadz膮cej w przedwyborczych sonda偶ach koalicji CDU/CSU. "Musimy ratowa膰 gospodark臋, aby艣my mogli nadal ratowa膰 klimat. To jest w艂a艣ciwa kolejno艣膰" 鈥� powiedzia艂 lider CDU i by膰 mo偶e nast臋pny kanclerz Friedricha Merz.
Trudna droga do stabilnego rz膮du
Jednak czy na utworzenie rz膮du, na 办迟贸谤别驳辞听czele stanie Merz pozwol膮 wyborcy? 鈥濿ysokie poparcie dla skrajnie prawicowej AfD (niem. Alternative f眉r Deutschland, przyp. red.) pokazuje, 偶e sformowanie gabinetu przez F.Merza b臋dzie trudne, poniewa偶 dla zbudowania wi臋kszo艣ci bez AfD konieczna mo偶e by膰 wielopartyjna, trudna do skonstruowania koalicja鈥� 鈥� komentuj膮 analitycy z PKO.
鈥濶ajbardziej prawdopodobny scenariusz to tygodnie, je艣li nie miesi膮ce, du偶ej niepewno艣ci politycznej w Niemczech i docierania si臋 oraz wypracowywania kompromis贸w partyjnych鈥� 鈥� dodaj膮.
W swoim raporcie pt. 鈥瀂eitgeist 鈥� co przynios膮 wybory w Niemczech?鈥� analitycy z PKO wyliczaj膮 najwa偶niejsze postulaty programowe niemieckich partii. W艣r贸d tych dotycz膮cych czterech prowadz膮cych w sonda偶ach mo偶emy znale藕膰 pe艂n膮 palet臋 pomys艂贸w, kt贸re trudno by艂oby przeprowadzi膰 przez jeden koalicyjny rz膮d, co zreszt膮 pokazuje przyk艂ad Polski.
Mamy wi臋c m.in. podwy偶szenie czy obni偶enie podatku dla przedsi臋biorstw oraz odej艣cie od plan贸w zakazu sprzeda偶y samochod贸w spalinowych, g艂oszone przez CDU/CSU. Z kolei w艣r贸d pomys艂贸w SPD jest zwi臋kszenie zad艂u偶enia na inwestycje, nowy podatek od bogactwa dla najbogatszych i np. podwy偶ka p艂acy minimalnej z 12,82 EUR/h do 15 EUR/h.
Z kolei AfD nawo艂uje do opuszczenia UE i rezygnacji z euro, odrzucenie ideologii klimatycznej, a wraz za ni膮 budowy elektrowni w臋glowych oraz wznowienie importu gazu z Rosji. Zieloni natomiast tak偶e chcieliby podwy偶ki p艂ac min. do 15EUR/h, a ponadto dop艂at do aut elektrycznych, podatku dla najbogatszych i poluzowania limitu zad艂u偶enia.
Wspomniany hamulec zad艂u偶enia jest jednak zapisany w konstytucji RFN i ogranicza zaci膮ganie nowego d艂ugu do 0,35% nominalnego PKB. Do zmiany konstytucji wymagana jest wi臋kszo艣膰 2/3 g艂os贸w. Prowadz膮ca w sonda偶ach CDU/CSU tak偶e jest gotowa do zmian (ograniczonych czasowo). Z czo艂owych partii jedynie AfD odrzuca jak膮kolwiek reform臋 konstytucyjnego bezpiecznika, bez zmiany kt贸rego chyba trudno my艣le膰 o przyspieszeniu inwestycji i wzro艣cie gospodarczym.
Wed艂ug szacunk贸w Eurasia Group, cytowanych w raporcie PKO BP, koalicji dwupartyjnej, sk艂adaj膮cej si臋 z CDU/CSU i SPD dawane s膮 najwi臋ksze szanse powstania (a偶 60%). Prawdopodobie艅stwo koalicji CDU/CSU z Zielonymi to odpowiednio 15%, a trzypartyjnej koalicji CDU/CSU z SPD i Zielonymi to 10% - tyle samo, co w przypadku wariantu CDU/CSU, SPD i FDP. Wszystkie te partie odrzuci艂y mo偶liwo艣膰 koalicji z AfD.
Potrzebne "szarpni臋cie cuglami"聽
Gospodarcze 鈥瀞zarpni臋cie cuglami鈥� za Odr膮 jest dzi艣 potrzebne tak samo Niemcom, jak i Polakom oraz wszystkim Europejczykom. R贸wnie偶 w kontek艣cie bezpiecze艅stwa na kontynencie, gdy oparte o ponadczasowe warto艣ci stare uk艂ady zaczynaj膮 by膰 etykietowane bie偶膮cymi cenami. Sprawnie dzia艂aj膮cy i rozgrzany niemiecki motor m贸g艂by pozwoli膰 nadgoni膰 tracony w ostatnich latach gospodarczy dystans UE do Ameryki, co pozwoli艂oby sfinansowa膰 odpowiednie gwarancje bezpiecze艅stwa m.in. wsp贸lnotowego rynku, na kt贸rym wszystkim powinno zale偶e膰.
Mi臋dzy innymi o tym m贸wi膮 eksperci, kt贸rych poprosili艣my o komentarz do zbli偶aj膮cych si臋 wybor贸w w Niemczech. Swoje zdanie na temat mo偶liwych scenariuszy, tak偶e dla Polski przedstawiaj膮 dr Marek Dietl, by艂y prezes GPW, a obecnie wyk艂adowca na SGH w Warszawie i ekonomiczny doradca Prezydenta RP, Piotr Kuczy艅ski, analityk z Domu Inwestycyjnego Xelion, Zbigniew Jakubowski, wiceprezes Quercus TFI oraz Daniel Kostecki, analityk rynk贸w z CMC Markets.
Warte podkre艣lenia jest to, 偶e mimo mocnego gospodarczego zwi膮zania Polski z Niemcami, wyniki wybor贸w do Bundestagu w przesz艂o艣ci nie by艂y impulsem do wi臋kszej zmienno艣ci na polskiej gie艂dzie. Z naszej analizy wynika, 偶e w pierwszym tygodniu po niemieckich wyborach przeprowadzonych w XXI w. polski WIG20 mia艂 艣redni膮 stop臋 zwrotu wynosz膮c膮 -1 proc., ale zani偶on膮 mocnym spadkiem z 2009 r. gdy rynki jeszcze rozchwiane by艂y kryzysem finansowym.
Co m贸wi膮 eksperci o wyborach w Niemczech?
Eksperci jednak podkre艣laj膮, 偶e poprawa koniunktury w Niemczech to wi臋ksze obroty polskich firm i potencjalne dodatkowe zyski, a to w d艂u偶szej perspektywie mo偶e pom贸c akcjom polskim sp贸艂ek z GPW. Powr贸t na 艣cie偶k臋 wzrostu gospodarki niemieckiej mo偶e nawet wymaga膰 przeskoczenia 艣ciany ognia, czego nie wyklucza dr Marek Dietl.
Konieczne przeskoczenie przez ogie艅?
Kawa艂 偶ycia sp臋dzi艂em w RFN i mam tam troch臋 znajomych. Niekt贸rzy z nich s膮 mocno zaanga偶owaniu w sprawy publiczne, a nawet w polityk臋. W spos贸b naturalny interesuj臋 si臋 wydarzeniami za Odr膮. Je艣li sonda偶e dobrze przewiduj膮 wyniki wybor贸w do Budestagu, to sformowanie stabilnego rz膮du mo偶e by膰 do艣膰 d艂ugotrwa艂e.
Joachim-Friedrich Merz b臋dzie musia艂 pokaza膰 niezwyk艂y kunszt polityczny, by zdoby膰 wotum zaufania dla swojego gabinetu. Naturalny koalicjant CDU/CSU, czyli libera艂owie z FDP balansuj膮 na granicy progu wyborczego. Nawet je艣li go przekrocz膮, w co w膮tpi臋, to konieczne b臋dzie doproszenie jeszcze SPD (socjalist贸w) lub B脺NDNIS 90/DIE GR脺NEN (zielonych).
Zapowiedzi polityki gospodarczej Merza oznaczaj膮 odej艣cie od filar贸w Energiewende. To wyklucza koalicj臋 z Zielonymi. Pozostaje wsp贸艂praca w ramach tzw. du偶ej koalicji, czyli z SPD. Tylko tym razem, mo偶e ta koalicja nie by膰 dostatecznie du偶a, by mie膰 wi臋kszo艣膰 w parlamencie. Czy Merz doprosi mocno lewicowe Die Linke? Trudno to sobie dzi艣 wyobrazi膰. Do parlamentu mo偶e jeszcze wej艣膰 grupka pos艂贸w skupionych wok贸艂 Sahry Wagenknecht. Zapozna艂em si臋 z ich pogl膮dami. Jest to mieszanka hase艂 socjalistycznych i nacjonalistycznych. W najwi臋kszym skr贸cie mo偶na ich okre艣li膰 jako spadkobierc贸w niemieckiej tradycji narodowo-socjalistycznej. Podobie艅stwa (z zachowanie perspektywy historycznej) do programu, z kt贸rym do wybor贸w 1928 roku sz艂a Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei nie da si臋 nie zauwa偶y膰. Wci膮偶 licz臋, 偶e pr贸g wyborczy b臋dzie trudny do przekroczenia dla B眉ndnis Sahra Wagenknecht.
No i pozostaje prawdziwy "s艂o艅 w pokoju" czyli AfD, kt贸rej twarz膮 jest Alice Weidel, kt贸ra po imponuj膮cej karierze w 艣wiecie finans贸w, zaj臋艂a si臋 polityk膮. Jak na razie liderzy pozosta艂ych partii powtarzaj膮, 偶e planuj膮 odgrodzi膰 si臋 od AfD wykorzystuj膮c "艣cian臋 ognia" (niem. Brandmauer). Nie trzeba by膰 jednak wybitnym analitykiem, by zauwa偶y膰, 偶e w sprawach gospodarczych Merz i Weidel zajmuj膮 bardzo podobne stanowiska. Czy ch臋膰 powrotu na 艣cie偶k臋 wzrostu gospodarczego pozwoli przeskoczy膰 ogie艅? Nie jest to mo偶e najbardziej prawdopodobny scenariusz, ale bym go z g贸ry nie wyklucza艂.
Im wi臋cej partii w rz膮dzie Niemiec tym gorzej dla Polski, komentuje Piotr Kuczy艅ski z DI Xelion. Uwa偶a, 偶e gie艂dy, jak zawsze ju偶 wyceni艂y mo偶liwe scenariusze, dlatego nie spodziewa si臋 wzrost贸w na indeksach, gdyby wyniki wybor贸w przynios艂y spodziewany i sprzyjaj膮cy uk艂ad z wygran膮 CDU/CSU, ale nie wyklucza jakiej艣 korekty, z tego tytu艂u, czyli klasycznej sprzeda偶y fakt贸w.
Im wi臋cej partii w rz膮dzie Niemiec, tym gorzej dla Polski
Nie ulega w膮tpliwo艣ci, 偶e wygrana CDU/CSU to by艂aby opcja dobra dla Polski, ale utworzenie rz膮du tylko przez t臋 koalicj臋 jest bardzo ma艂o prawdopodobne. Najpewniej potrzebne b臋dzie jeszcze wsparcie SPD. Nie jest te偶 pewne, czy wystarczy艂oby to do zablokowania AfD i BSW (partia Sahry Wagenknecht).
Niekt贸rzy analitycy polityczni nie wykluczaj膮 nawet rz膮d贸w koalicji trzypartyjnej. Im wi臋cej partii w rz膮dzie tym gorzej dla gospodarki Niemiec, a co za tym idzie i dla Polski. Nie ulega jednak w膮tpliwo艣ci, 偶e rz膮dz膮cy po wyborach zrobi膮 wszystko, co b臋dzie w ich mocy, 偶eby rozrusza膰 gospodark臋, a o偶ywienie u naszego najwi臋kszego partnera gospodarczego bardzo pomo偶e i naszej gospodarce.
Uwa偶am, 偶e GPW, tak jak ka偶da gie艂da, dyskontuje z wyprzedzeniem wydarzenia, wi臋c wynik wybor贸w mo偶e doprowadzi膰 chwilowo do ruch贸w indeks贸w, ale wed艂ug mnie nie b臋dzie to trwa艂y wp艂yw. Wszystko, co dobre jest wed艂ug mnie ju偶 w cenach akcji, wi臋c bardziej oczekiwa艂bym korekty. Jednak w d艂u偶szym terminie pozytywny rozw贸j sytuacji w Niemczech, pomagaj膮c gospodarce polskiej musi pom贸c te偶 akcjom w Warszawie.
O znaczeniu wy艂onienia stabilnej koalicji dla polskiej gospodarki m贸wi Zbigniew Jakubowski z Quercus TFI, ale jednocze艣nie podnosi kwesti臋 wykorzystania przez Polsk臋 strukturalnej s艂abo艣ci Niemiec, by w gospodarczym wy艣cigu zacz膮膰 dogania膰 kraje UE wyprzedzaj膮ce nas pod wzgl臋dem zamo偶no艣ci. 聽聽
Niemcy mog膮 zadba膰 o bezpiecze艅stwo swoje, ale i partner贸w z NATO
Koalicja CDU/CSU wed艂ug obecnych sonda偶y prawdopodobnie b臋dzie zwyci臋zc膮 wybor贸w w Niemczech, nie b臋dzie jednak mia艂a wi臋kszo艣ci wystarczaj膮cej do samodzielnego rz膮dzenia. Warto przy tym zwr贸ci膰 uwag臋, 偶e trend dla CDU/CSU jest opadaj膮cy z 33% na 30% w ci膮gu ostatniego miesi膮ca a dla AfD i Zielonych s艂upki rosn膮 odpowiednio 21% i 14%. Kilka partii jest na progu 5% co mo偶e wydatnie wp艂yn膮膰 na uk艂ad si艂 w parlamencie w przypadku nieprzekroczenia ww. poziomu BSW, FDP, Linke. Ewentualna koalicja zawi膮zana przez CDU/CSU z mniejszym partnerem by艂aby zapewne bardziej korzystna dla Polski od koalicji rz膮dz膮cej obecnie.
Realistycznie patrz膮c na program CSU/CDU b臋dzie on ci臋偶ki do wprowadzenia dla koalicyjnych partner贸w czy to SPD czy Zielonych, a sukces w wymiarze gospodarczym b臋dzie zale偶a艂 od przeg艂osowania pakietu stymulacyjnego, g艂贸wnie polegaj膮cego na zdj臋ciu regu艂y wydatkowej pozwalaj膮cej na deficycie strukturalnym w wysoko艣ci 1%. Nasi s膮siedzi musz膮 r贸wnie偶 zdecydowa膰 o formie i wysoko艣ci wydatk贸w na zbrojenia, gdy偶 z wydatkami na poziomie 1,08% s膮 na szarym ko艅cu w EU, nawet za wysoce zad艂u偶on膮 gospodark膮 w艂osk膮. Maj膮c relacj臋 D艂ug/PKB na poziomie 62,4% mo偶na zadba膰 o bezpiecze艅stwo swoje, ale i partner贸w z NATO, zatem r贸wnie偶 nasze.
Nale偶y pami臋ta膰 o tym, 偶e CIT w Niemczech to jedynie teoretycznie 15%, rzeczywiste obci膮偶enie 艂膮cznie z Gewerbsteuer i Solidarit盲tszuschlag stanowi 31%, co jest wysokim obci膮偶eniem na tle innych gospodarek unijnych. Odej艣cie czy co najmniej znacz膮ca modyfikacja Zielonego 艁adu w wydaniu niemieckim mog艂aby r贸wnie偶 wspom贸c wyprowadzenie gospodarki Niemiec na plus, ale w膮tpliwym w obliczu ce艂 ameryka艅skich jest osi膮gni臋cie 2% czy nawet 1%. Jedn膮 z przewag konkurencyjnych niemieckiej ekonomii, g艂贸wnie przemys艂u by艂a tania energia i tani gaz z Rosji. 殴r贸d艂a alternatywne vide wiatr s膮 s艂abo zbilansowane po odej艣ciu od energii atomowej, inne pa艅stwa wykaza艂y du偶o rozs膮dniejsze podej艣cie w tej materii, jednak utrzymuj膮c najta艅sze 藕r贸d艂o 鈥瀗a chodzie鈥�.
Z ca艂膮 pewno艣ci膮 stabilna koalicja, kt贸ra wyprowadzi艂aby Niemcy na 艣cie偶k臋 wzrostu, by艂aby korzystna dla Polski z perspektywy kr贸tko i 艣rednioterminowej, w d艂ugim terminie, jednak偶e nale偶y po艂o偶y膰 nacisk na konkurencyjno艣膰 i si艂臋 naszej gospodarki, wykorzystuj膮c strukturaln膮 s艂abo艣膰 naszego najwi臋kszego obecnie partnera handlowego. Wsp贸艂praca gospodarcza w ramach EU to ci膮g艂y wy艣cig i nasz kraj jest obecnie lepiej spozycjonowany do odgrywania istotniejszej roli w ramach wsp贸lnego rynku. Polski rynek akcyjny nie jest 鈥瀢ra偶liwy鈥� na wynik wybor贸w w Niemczech, a bardziej na przewidywany rozejm na Ukrainie, wysoko艣膰 ce艂 na艂o偶onych na towary z EU przez now膮 administracj臋 ameryka艅sk膮 czy silnego z艂otego (oby NBP zadba艂 o interes polskich eksporter贸w).
Na GPW liczy si臋 obecnie przede wszystkim sprawa potencjalnego zako艅czenia wojny na Ukrainie, a wynik wybor贸w b臋dzie mia艂 drugorz臋dne znaczenie, przewiduje Daniel Kostecki z CMC Markets. Podkre艣la znaczenie ewentualnego spe艂nienia postulatu o zniesieniu zakazu sprzeda偶y aut spalinowych, kt贸ry m贸g艂by by膰 znacz膮cym impulsem dla polskiego sektora motoryzacyjnego. 聽
Na GPW rz膮dzi teraz geopolityka zwi膮zana z Ukrain膮
Potencjalne zwyci臋stwo CDU/CSU w niemieckich wyborach mo偶e mie膰 pozytywne skutki dla polskiej gospodarki. Partia zapowiada reformy podatkowe, uproszczenie biurokracji i dzia艂ania na rzecz wzrostu gospodarczego, co mog艂oby przyczyni膰 si臋 do o偶ywienia niemieckiej gospodarki. W kontek艣cie Polski oznacza艂oby to wi臋kszy popyt na nasze towary i us艂ugi, poniewa偶 Niemcy pozostaj膮 naszym kluczowym partnerem handlowym.聽 聽 聽 聽 聽 聽 聽 聽 聽 聽 聽 聽 聽 聽聽
Z drugiej strony, reformy CDU/CSU mog膮 tak偶e oznacza膰 zmiany w polityce klimatycznej, co niekoniecznie b臋dzie korzystne dla wszystkich polskich sektor贸w gospodarki. Odej艣cie od plan贸w zakazu sprzeda偶y aut spalinowych mo偶e w kr贸tkim terminie pom贸c polskiemu przemys艂owi motoryzacyjnemu, ale w d艂u偶szym horyzoncie mo偶e op贸藕ni膰 transformacj臋 energetyczn膮
Zmiana rz膮du w Niemczech mo偶e mie膰 pewien wp艂yw na warszawski parkiet, ale niekoniecznie b臋dzie to kluczowy czynnik determinuj膮cy jego kierunek - g艂贸wnym czynnikiem determinuj膮cym kierunek polskiego rynku pozostaje sytuacja geopolityczna i wojna w Ukrainie. Niemniej jednak poprawa koniunktury w Niemczech mo偶e sprzyja膰 polskim firmom dzia艂aj膮cym na tym rynku.
Na koniec warte podkre艣lenia jest to, 偶e rz膮d kanclerza Scholza i poprzedni Bundestag nie zdo艂a艂y uzgodni膰 ustawy bud偶etowej na rok 2025, st膮d od pocz膮tku roku obowi膮zuje tymczasowe zarz膮dzanie bud偶etem. Oznacza to, 偶e poniesione zostaj膮 jedynie wydatki niezb臋dne do utrzymania dzia艂alno艣ci administracyjnej lub wype艂nienia zobowi膮za艅, a偶 do momentu przyj臋cia nowego planu bud偶etowego przez nowy Bundestag.
Taka procedura uniemo偶liwia finansowanie nowych projekt贸w inwestycyjnych, wy偶szych nak艂ad贸w na infrastruktur臋, cyfryzacj臋, edukacj臋 czy obronno艣膰. Zegar tyka, bo pilnych spraw, w kt贸rych trzeba podejmowa膰 decyzje jest coraz wi臋cej. Po inauguracji Donalda Trumpa ich katalog rozszerza si臋 o c艂a, czy najwa偶niejsze kwestie bezpiecze艅stwa, st膮d tak du偶a uwaga skupiona na wyborach w Niemczech 鈥� najwi臋kszej gospodarki w Europie i trzeciej na 艣wiecie.聽
Micha艂 Kubicki
