Ministerstwo Przemys艂u zaprezentowa艂o w 艣rod臋 za艂o偶enia Bia艂ej Ksi臋gi Transformacji, kt贸ra ma okre艣li膰 kierunki transformacji energetycznej polskich region贸w g贸rniczych. Resort chce tak zaprojektowa膰 proces, aby m.in. inwestycje w transformacj臋 zwr贸ci艂y si臋 z nawi膮zk膮.
Za艂o偶enia Bia艂ej Ksi臋gi przedstawi艂a podczas konferencji ministerstwa zwi膮zanej z polsk膮 prezydencj膮 w Radzie UE i zorganizowanej jako cz臋艣膰 17. Europejskiego Kongresu Gospodarczego w Katowicach, szefowa odpowiedzialnego za ten dokument zespo艂u, dyrektor Departamentu Funduszy Europejskich i Spraw Zagranicznych w MP Joanna Pauly.
Jak podkre艣li艂a Pauly, cho膰 za艂o偶enia dotycz膮 bezpiecze艅stwa, sposob贸w i koszt贸w planowanych zmian spo艂ecznych, energetycznych czy politycznych, zawieraj膮 te偶 perspektyw臋 inwestycji.
"Teza, kt贸r膮 stawiamy brzmi: je艣li dobrze to rozegramy, transformacja mo偶e sp艂aci膰 si臋 sama" - zaznaczy艂a. "M贸wimy o dobrze zaprojektowanym systemie, w kt贸rym pieni膮dze zainwestowane w sprawiedliw膮 transformacj臋 wracaj膮 do region贸w, do gospodarki, do bud偶etu pa艅stwa z nawi膮zk膮" - doda艂a.
Przypomnia艂a, 偶e polska gospodarka przez dekady opiera艂a si臋 na w臋glu. Produkcja w臋gla kamiennego spada teraz szybciej, ni偶 zak艂adano. W 2022 r. wynosi艂a 39 mln ton, w 2023 r. 36 mln ton i w 2024 r. 32 mln ton.
Przemys艂 wydobywczy zatrudnia ok. 150 tys. pracownik贸w, a elektrownie dodatkowo kilkana艣cie tysi臋cy. Bank 艢wiatowy szacuje zatrudnienie na ponad 300 tys. os贸b po艣rednio i bezpo艣rednio zwi膮zanych z wydobyciem. W Terytorialnym Planie Sprawiedliwej Transformacji dla woj. 艣l膮skiego mowa jest o 400 tys. os贸b zale偶nych od przemys艂u wydobywczego.
W Polsce jest kilka dokument贸w strategicznych, kt贸re odnosz膮 si臋 do redukcji zdolno艣ci wydobywczych. Krajowy Plan w dziedzinie Energii i Klimatu m贸wi, 偶e do 2030 r. w miksie energetycznym udzia艂 OZE b臋dzie wynosi艂 ponad 50 proc., a do 2040 r. nawet 70 proc. Wed艂ug Pauly najwi臋kszym ryzykiem przy tym nie jest brak mocy wytw贸rczych, lecz wyludnienie region贸w, rozpad lokalnych spo艂eczno艣ci i zapa艣膰 demograficzna, ju偶 odczuwalna w gminach g贸rniczych.
"Obszary g贸rnicze s膮 tymi miejscami, w kt贸rych znikni臋cie kopalni to utrata historii, a jednocze艣nie przesz艂o艣ci. Jest to utrata pewnej to偶samo艣ci. Dlatego tak istotne s膮 terytorialne plany sprawiedliwej transformacji i powi膮zanie ich z lokaln膮 strategi膮 demograficzn膮 i gospodarcz膮" - zaznaczy艂a urz臋dniczka.
Podkre艣li艂a, 偶e cho膰 transformacja jest nieunikniona, warto potraktowa膰 j膮 jako szans臋 inwestycyjn膮. "Transformacja to nie tylko zmiana paliwa, to inwestycja w infrastruktur臋 OZE, w sieci przesy艂owe, w przemiany sektora przemys艂owego, w rewitalizacj臋 teren贸w poprzemys艂owych, przekwalifikowanie ludzi, nowe modele lokalnej gospodarki. Ka偶dy z tych obszar贸w ma realny potencja艂 zwrotu" - uzna艂a.
Wyja艣ni艂a, ze w przygotowaniach Bia艂ej Ksi臋gi najpierw wy艂oniono ekspert贸w z r贸偶nych dziedzin z Banku 艢wiatowego i polskich 艣rodowisk akademickich, a potem przeprowadzono badania z interesariuszami procesu transformacji, w tym zw艂aszcza ze stron膮 spo艂eczn膮 i gminami g贸rniczymi. W ko艅cu przyjrzano si臋 do艣wiadczeniom mi臋dzynarodowym.
"Analizuj膮c do艣wiadczenia innych kraj贸w, (鈥�) zwr贸cili艣my uwag臋 na trzy kluczowe czynniki sukcesu. Transformacja musi posiada膰 jasn膮 wizj臋 lokaln膮, konsekwentny kierunek zmian i silne ramy instytucjonalne. Po drugie, transformacja dzia艂a tylko wtedy, gdy spo艂eczno艣膰 uczestniczy w jej projektowaniu. Po trzecie, musi by膰 oddolna, ale wspierana odg贸rnie, finansowo i organizacyjnie w celu skoordynowania inicjatyw i polityk wielosektorowych oraz stworzenia nowych mo偶liwo艣ci gospodarczych" - wybi艂a przedstawicielka MP.
Za艂o偶enia zr贸wnowa偶onej transformacji s膮 w Bia艂ej Ksi臋dze rozpatrywane przez pryzmat trzech wymiar贸w transformacji.
Pierwszy to wymiar regionalny, uwzgl臋dniaj膮cy fakt, 偶e ka偶dy region ma swoj膮 specyfik臋. Wymiar sektorowy zak艂ada uwzgl臋dnienie wp艂ywu transformacji na ludzi, wspieranie mo偶liwo艣ci gospodarczych przy jednoczesnym ustanowieniu sprzyjaj膮cych ram instytucjonalnych i zaanga偶owaniu zainteresowanych stron. Wymiar procesowy wskazuje na trzy g艂贸wne etapy transformacji: ustalenie jej ram, realizacj臋 kluczowych program贸w i inwestycji oraz zwi臋kszanie ich skali.
W kontek艣cie wymiaru regionalnego MP popiera rozwi膮zanie, aby planowanie transformacji odbywa艂o si臋 na poziomie subregionalnym, jak najbli偶ej wyzwa艅 i potrzeb spo艂eczno艣ci lokalnych.
Pauly zaznaczy艂a tu, 偶e transformacja region贸w w臋glowych mo偶e by膰 czynnikiem odwracaj膮cym trend wyludniania si臋 Polski. Jak m贸wi艂a, wycofywanie w臋gla stworzy pr贸偶ni臋, kt贸ra mo偶e zosta膰 wype艂niona czym艣 lepszym, ale tylko pod warunkiem dzia艂ania m膮drego, szybkiego i lokalnego.
Wymiar sektorowy skupia si臋 na obszarach wdra偶anych mi臋dzyresortowo i na kilku p艂aszczyznach. Wyzwaniem jest np. tworzenie mieszka艅com alternatyw. Chodzi nie tylko o szkolenia, ale o wypracowanie indywidualnego podej艣cia do cz艂owieka, o 艣cie偶ki zawodowe, o zawody przysz艂o艣ci i o powody, by w regionach w臋glowych zosta膰.
Przyj臋te tu za艂o偶enia obejmuj膮: budow臋 platformy alokacji dla pracownik贸w, dostosowanie podnoszenia kwalifikacji do popytu w sektorach umo偶liwiaj膮cych atrakcyjne zatrudnienie, jak obronno艣膰, energia i nowe technologie, zaprojektowanie program贸w wsparcia, aby chroni膰 pracownik贸w bez zniech臋cania ich do ponownego zatrudnienia oraz dostosowanie program贸w pracy ze spersonalizowanym doradztwem.
MP zak艂ada, 偶e skutecznie wspiera膰 regiony mo偶e dywersyfikacja przemys艂owa. Resort proponuje tu: zapewnienie ukierunkowanego wsparcia firmom zwi膮zanym z g贸rnictwem w zakresie dywersyfikacji produkt贸w i us艂ug, u艂atwienie kompleksowych us艂ug instytucji otoczenia biznesu, uproszczenie i doprecyzowanie przepis贸w w celu usprawnienia zmiany przeznaczenia grunt贸w, u艂atwienie transferu aktyw贸w przed wycofaniem z eksploatacji oraz wyznaczenie teren贸w poprzemys艂owych jako stref mo偶liwo艣ci z zach臋tami podatkowymi i regulacyjnymi.
W艣r贸d postulat贸w s膮 te偶: przyspieszenie wsparcia dla strategicznych inwestycji w obronno艣膰, energi臋 i nowe technologie czy tworzenie sp贸艂ek celowych dla projekt贸w rewitalizacyjnych i transformacyjnych z uwzgl臋dnieniem wsp贸艂pracy mi臋dzy gminami, firmami wydobywczymi i sektorem prywatnym.
MP podkre艣la, 偶e w procesie wa偶ne s膮 silne instytucje. Za艂o偶enia obejmuj膮 tu: opracowanie wieloletniego planu budowania potencja艂u istotnych podmiot贸w sektora publicznego, prywatnego, organizacji pozarz膮dowych, medi贸w i spo艂eczno艣ci lokalnych czy opracowanie mechanizm贸w kompensacyjnych dla gmin w celu utrzymania us艂ug i infrastruktury po transformacji.
"Utworzony Fundusz Transformacji Woj. 艢l膮skiego mo偶e odegra膰 kluczow膮 rol臋 poprzez wykorzystanie dost臋pnych funduszy z r贸偶nych 藕r贸de艂 krajowych mi臋dzynarodowych oraz skupienie si臋 na strategicznych inwestycjach" - skomentowa艂a Pauly.
W wymiarze procesowym celem jest doprowadzenie do efektu d藕wigni zada艅 realizowanych w wymiarze regionalnym i sektorowym.
"W Polsce mamy bezprecedensowe, wielopoziomowe poparcie dla procesu transformacji na r贸偶nych poziomach instytucji. Mamy szereg inicjatyw regionalnych, a nawet lokalnych, kt贸re wspieraj膮 transformacj臋. Z bada艅 Komisji Europejskiej wynika, 偶e dobrze zaprojektowane projekty transformacyjne maj膮 wysoki efekt mno偶nikowy" - m贸wi艂a przedstawicielka MP, zapewniaj膮c o dost臋pno艣ci "finansowania startowego".
Zastrzeg艂a, 偶e skuteczna transformacja wymaga teraz szybkiego dialogu i proaktywnego planowania. "Wszystko to musi dzia膰 si臋 szybko, gdy偶 czas gra przeciwko nam zar贸wno, je艣li chodzi o klimat jak i demografi臋" - przyzna艂a.
Joanna Pauly zapowiedzia艂a udost臋pnienie tekstu Bia艂ej Ksi臋gi do konsultacji, najpierw mi臋dzyresortowych, a nast臋pnie otwartych, w najbli偶szych dniach. Polsk膮 prezydencj臋 MP chce zamkn膮膰 opublikowaniem w czerwcu pe艂nego tekstu dokumentu.
Czarnecka: Powinna powsta膰 rz膮dowa og贸lnopolska strategia transformacji
Powinna powsta膰 og贸lnopolska rz膮dowa strategia transformacji, na podstawie przygotowywanej przez Ministerstwo Przemys艂u Bia艂ej Ksi臋gi Transformacji - oceni艂a w 艣rod臋 szefowa resortu Marzena Czarnecka podczas Europejskiego Kongresu Gospodarczego. Tego dnia w Katowicach og艂oszono za艂o偶enia Bia艂ej Ksi臋gi.
Bia艂a Ksi臋ga Transformacji ma by膰 dokumentem wyznaczaj膮cym kierunki transformacji energetycznej polskich region贸w g贸rniczych.
Ksi臋g臋 przygotowuje Ministerstwo Przemys艂u we wsp贸艂pracy z Bankiem 艢wiatowym, uczelniami i innymi partnerami. Zesp贸艂, zajmuj膮cy si臋 opracowaniem za艂o偶e艅 i tre艣ci ksi臋gi, minister Czarnecka powo艂a艂a pod koniec lutego br. Przewodniczy mu dyrektor Departamentu Funduszy Europejskich i Spraw Zagranicznych w MP Joanna Pauly.
Szefowa MP m贸wi艂a o ksi臋dze podczas konferencji Ministerstwa Przemys艂u w zwi膮zku z polsk膮 prezydencj膮 w Radzie UE, zorganizowanej jako cz臋艣膰 17. Europejskiego Kongresu Gospodarczego w Katowicach.
Czarnecka zaznaczy艂a, 偶e ksi臋ga jest pomys艂em Pauly, wspartym nast臋pnie m.in. przez ekspert贸w Banku 艢wiatowego.
"Ta Bia艂a Ksi臋ga to dla nas pocz膮tek, polegaj膮cy na badaniach, kwestiach, kt贸re postrzegamy jako pewne w膮tpliwo艣ci" - m贸wi艂a Czarnecka, dzi臋kuj膮c za ich rozwi膮zanie m.in. wsp贸艂pracuj膮cym z zespo艂em naukowcom.
"Ta Bia艂a Ksi臋ga jest dla nas bardzo istotnym elementem naszego 偶ycia tutaj, na 艢l膮sku dlatego, 偶e ka偶da zmiana jest trudna i kosztowna. Ka偶da zmiana jest trudna spo艂ecznie i musimy te zmiany tak przeprowadzi膰, 偶eby one by艂y najmniej kosztowne dla spo艂ecze艅stwa, najmniej wp艂ywa艂y na mieszka艅c贸w wszystkich region贸w, kt贸re s膮 uczestnikami transformacji" - m贸wi艂a minister.
Zaznaczy艂a, 偶e transformacja nie mo偶e by膰 brutalnym, nag艂ym ci臋ciem, jakie mia艂o miejsce w Wa艂brzychu.
"Rz膮d pana premiera Tuska deklaruje, 偶e tak na 艢l膮sku nie b臋dzie, tak si臋 nie dzieje. Ta transformacja przebiega powoli" - wybi艂a.
Wskaza艂a, 偶e za艂o偶enia do Bia艂ej Ksi臋gi maj膮 kilka aspekt贸w: pierwszy to zagospodarowanie region贸w pog贸rniczych, istotne nie tylko na 艢l膮sku, ale te偶 Turowa, Be艂chatowa czy lubelskiego w臋gla. Drugi punkt to edukacja.
"Nie wyobra偶am sobie przeprowadzenia transformacji bez edukacji. Wszyscy uczymy si臋 ca艂e 偶ycie i wszyscy zdajemy sobie z tego spraw臋, 偶e 艣wiat idzie naprz贸d i chat GPT wszystkich problem贸w nie rozwi膮偶e - on mo偶e by膰 inspiracj膮, ale to my musimy by膰 wyedukowani i t膮 edukacj臋 przekazywa膰 dalej" - oceni艂a Czarnecka.
Za najistotniejszy dla niej uzna艂a aspekt ludzki.
"Cz艂owiek jest w tej ca艂ej transformacji, jak m贸wimy, najwa偶niejszy" - zaakcentowa艂a.
Minister przyzna艂a, 偶e wiele kontrowersji budzi aspekt zarz膮dzania procesem transformacji - pojawiaj膮 si臋 g艂osy o braku jednego o艣rodka i rozdrobnieniu w艂adzy w tym zakresie.
"Odpowiadam, 偶e Ministerstwo Przemys艂u w Katowicach to o艣rodek administracji centralnej, kt贸ry ma szans臋 bycia w regionie i pokazywania tego wszystkiego, czego nie widzi si臋 z poziomu stolicy. To jest miejsce, w kt贸rym mo偶emy skupia膰 nie tylko kwestie regionalne, ale zwi膮zane z ca艂膮 Polsk膮: odpowiedzi膮 na to jest strategia ministerstwa +Od w臋gla do atomu+" i to jest miejsce, w kt贸rym tak mo偶emy pewne rzeczy widzie膰 od strony spo艂ecznej" - przekonywa艂a.
"Jestem absolutnym zwolennikiem, 偶eby to rozwi膮zanie by艂o hybrydowe. Nie mo偶na by膰 specjalist膮 od wszystkiego. Ka偶dy z o艣rodk贸w transformacyjnych w Polsce ma swoje inne kompetencje i kwalifikacje. Wobec tego, w mojej ocenie, zarz膮dzanie t膮 transformacj膮 energetyczn膮 i transformacj膮 region贸w pog贸rniczych w og贸le jest bardzo dobrze realizowane, je艣li jest podzielone pomi臋dzy r贸偶ne o艣rodki" - oceni艂a.
Czarnecka podkre艣li艂a swoj膮 wol臋, aby tekst Bia艂ej Ksi臋gi by艂 gotowy do ko艅ca czerwca br., a tak偶e aby sta艂 si臋 asumptem do stworzenia strategii transformacji.
"Ta strategia transformacji powinna by膰 og贸lnopolska i przyj臋ta jako strategia rz膮du polskiego. Do tego b臋d臋 namawia膰 serdecznie pana premiera i mam nadziej臋, 偶e si臋 uda. Je艣li nie b臋dzie to uchwa艂a Rady Ministr贸w, to przynajmniej tak膮 strategi臋 stworzymy w ramach funkcjonowania Ministerstwa Przemys艂u" - zadeklarowa艂a Marzena Czarnecka.(PAP)
mtb/ drag/ asa/
