Pod koniec 2022 r. w 偶ycie wes锄艂a kolejna wersja regulacji antylichwiarskich. Zmiany by艂y spore 鈥� dotkn臋艂y limit贸w op艂at i prowizji, zasad badania zdolno艣ci kredytowej i zabezpiecze艅 zobowi膮za艅. Po raz pierwszy zdecydowano si臋 tak偶e na limitowanie koszt贸w pozaodsetkowych po偶yczek udzielanych w oparciu o kodeks cywilny. Najwa偶niejsze regulacje przedstawili艣my na 艂amach 足智彩赛果.
Jak zwykle przy takich okazjach, okaza艂o si臋, 偶e pomini臋to w ustawie niekt贸re scenariusze. Tym razem pad艂o na karty kredytowe. Plastiki tego typu mog膮 wydawa膰 nie tylko banki i SKOK-i, ale tak偶e instytucje niebankowe. To w艂a艣nie w ich przypadku zabrak艂o jasnej interpretacji obowi膮zuj膮cych limit贸w.
Luk臋 zape艂ni膰 postanowi艂 Urz膮d Komisji Nadzoru Finansowego. W li艣cie datowanym na 31 stycznia 2024 r. przedstawiono zasady obowi膮zuj膮ce wydawc贸w kart. S膮 one jednak do艣膰 skomplikowane i zaskakuj膮ce dla rynku, o czym mo偶e 艣wiadczy膰 . Podsumujmy zalecenia z punktu widzenia klienta korzystaj膮cego z karty. Ile maksymalnie mo偶e kosztowa膰 鈥瀙lastikowy鈥� kredyt?
Scenariusz 1 鈥� karta kredytowa wydana przez bank
Zdecydowana wi臋kszo艣膰 kart kredytowych trafiaj膮cych na rynek wydawana jest przez banki i sp贸艂dzielcze kasy oszcz臋dno艣ciowo-kredytowe. W ich przypadku obowi膮zuje og贸lny limit oprocentowania przewidziany w polskim prawie. Granic臋 wyznacza dwukrotno艣膰 stopy referencyjnej NBP powi臋kszonej o 3,5 pp. Obecnie jest to 18,5 proc.
Drugim sk艂adnikiem kosztu kredytu s膮 op艂aty i prowizje, czyli 艂膮cznie pozaodsetkowe koszty. W przypadku tych wydawc贸w nie s膮 one limitowane. To jeden z nielicznych wyj膮tk贸w, w kt贸rych antylichwiarskie maksima nie obowi膮zuj膮.
Bankowi wydawcy kart nie korzystaj膮 jednak powszechnie z tej furtki. Wyg贸rowane bywaj膮 natomiast op艂aty za wydanie i obs艂ug臋 karty, te jednak zaliczaj膮 si臋 do koszt贸w nie kredytowych, a przypisanych instrumentowi p艂atniczemu (na takiej samej zasadzie, jak narzuca si臋 op艂aty za korzystanie z kart debetowych do konta osobistego).
Scenariusz 2 鈥� karta kredytowa wydana przez instytucj臋 po偶yczkow膮
Instytucje po偶yczkowe mog膮 zechcie膰 po艂膮czy膰 sw贸j podstawowy biznes (udzielanie po偶yczek) z dostarczaniem us艂ug p艂atniczych. Staraj膮c si臋 o oba typy licencji, zyskuj膮 mo偶liwo艣膰 proponowania klientom np. kart p艂atniczych z dost臋pem do finansowania transakcji. Powstaje jednak w贸wczas prawny, pozornie nieistotny dla klient贸w, dylemat 鈥� czy kredyt udost臋pniany 鈥瀙rzez鈥� kart臋 to kredyt p艂atniczy czy kredyt konsumencki?
Nadzorca wskazuje w tym przypadku jasno 鈥� po pierwsze, klient powinien zawsze zosta膰 poinformowany, z jakim typem kredytu ma do czynienia.
W przypadku kredytu konsumenckiego, do kt贸rego karta jest tylko dodatkiem, obowi膮zuje limit koszt贸w pozaodsetkowych przewidziany w ustawie o kredycie konsumenckim, czyli:
- pozaodsetkowe koszty nie mog膮 przekroczy膰 10 proc. kwoty po偶yczki i 10 proc. za ka偶dy rok trwania sp艂aty (umowy),
- a wszystkie koszty 艂膮cznie nie mog膮 przekroczy膰 45 proc. ca艂kowitej kwoty kredytu.
W przypadku kredytu p艂atniczego udzielanego 鈥瀢 karcie kredytowej鈥� obowi膮zywa膰 b臋dzie limit z Kodeksu Cywilnego, czyli:
- pozaodsetkowe koszty nie mog膮 przekroczy膰 20 proc. kwoty po偶yczki za ka偶dy rok trwania sp艂aty (umowy),
- w ca艂ym okresie sp艂aty koszty pozaodsetkowe nie
mog膮 przekroczy膰 25 proc. ca艂kowitej kwoty kredytu.
Drugi z warunk贸w w tym przypadku nie jest istotny. To efekt 鈥瀞maczku鈥� z ustawy o us艂ugach p艂atniczych, kt贸ra przewiduje, 偶e maksymalny okres sp艂aty kredytu p艂atniczego to 12 尘颈别蝉颈臋肠测. Limit to zatem twarde 20 proc.
Niezale偶nie od tego, jak wydawca karty rozwi膮偶e problem pt. 鈥濲aki kredyt proponuj臋?鈥� obowi膮zuje og贸lny limit oprocentowania przewidziany w polskim prawie. Granic臋 wyznacza dwukrotno艣膰 stopy referencyjnej NBP powi臋kszonej o 3,5 pp. Obecnie jest to 18,5 proc.
Scenariusz 3 鈥� karta kredytowa wydana przez inn膮 instytucj臋 niebankow膮
Karty (nie tylko kredytowe) wydawa膰 mog膮 tak偶e inne podmioty 鈥� instytucje p艂atnicze i instytucje pieni膮dza elektronicznego. Wielu konsument贸w nie zna tych termin贸w, ale wystarczy przywo艂a膰 przyk艂ad Revoluta. Przez lata ta firma korzysta艂a z licencji instytucji pieni膮dza elektronicznego (proponuj膮c 鈥瀙ortfele鈥� i karty), by potem postara膰 si臋 o licencj臋 bankow膮.
Niebankowi wydawcy kart kredytowych zgodnie z interpretacj膮 przedstawion膮 przez UKNF powinni trzyma膰 si臋 limit贸w wyznaczonych przez Kodeks Cywilny. Oznacza to, 偶e efektywnie (pami臋taj膮c o maksymalnym okresie sp艂aty wynosz膮cym 12 尘颈别蝉颈臋肠测) koszty pozaodsetkowe nie mog膮 przekroczy膰 20 proc. ca艂kowitej kwoty kredytu. Dotyczy ich r贸wnie偶 og贸lny limit koszt贸w odsetkowych (jak w poprzednich scenariuszach, przypomnijmy 鈥� obecnie 18,5 proc. w skali roku).
Nadzorca przypomina, 偶e op艂aty za wydanie i obs艂ug臋 karty nie wliczaj膮 si臋 do koszt贸w pozaodsetkowych. Nie dotycz膮 one bowiem kredytu, lecz innych czynno艣ci. 鈥濸owy偶sze podej艣cie nie zwalnia [niebankowych wydawc贸w] z og贸lnej zasady niestosowania nadmiernych nieuzasadnionych rzeczywistymi kosztami [鈥 鈥� obci膮偶e艅 konsumenta kosztami zwi膮zanymi z wydaniem, u偶ytkowaniem i obs艂ug膮 karty kredytowej鈥� 鈥� wskazano w stanowisku nadzoru.
Zamieszanie z kredyt贸wkami
Pod handlowym has艂em 鈥瀔arta kredytowa鈥� kry膰 mog膮 si臋 r贸偶ne konstrukcje prawne. Konsumenci nie s膮 tego 艣wiadomi i zapewne nie b臋d膮 wnika膰 w formalne zawi艂o艣ci. Z punktu widzenia klient贸w wa偶na jest deklaracja nadzoru, kt贸ry zapowiada najdalej id膮ce konsekwencje wobec wydawc贸w plastik贸w, kt贸rzy zechc膮 obci膮偶a膰 u偶ytkownik贸w nadmiernymi kosztami.
Prawne kruczki interesuj膮 g艂贸wnie dostawc贸w na rynku finansowym, kt贸rzy s艂usznie mog膮 narzeka膰 na nier贸wne traktowanie. Przyk艂ad limit贸w dla kredyt贸wek pokazuje, 偶e w dalszym ci膮gu lepiej jest by膰 bankiem ni偶 np. niebankowym fintechem.