Podstawa prawna:
Polski Akt o Dost臋pno艣ci to ustawa z dnia 26 kwietnia 2024 r. o zapewnianiu spe艂niania wymaga艅 dost臋pno艣ci niekt贸rych produkt贸w i us艂ug przez podmioty gospodarcze (Dz.U. z 2024 r. poz. 731).
Co zmienia ustawa?
Dost臋pno艣膰 to nie tylko zbi贸r wymaga艅 technicznych, z czym najcz臋艣ciej j膮 kojarzymy. 艁膮czy twarde standardy z warto艣ciami. Z jednej strony wymaga od firm konkretnego dzia艂ania, a z drugiej zmiany sposobu my艣lenia o kliencie i jego potrzebach.
Dost臋pno艣膰 to zbi贸r takich cech naszego otoczenia, jego organizacji, a tak偶e rozwi膮za艅 projektowych i technologicznych, dzi臋ki kt贸rym jak najwi臋cej os贸b mo偶e korzysta膰 z produkt贸w i us艂ug. Maj膮 by膰 one przyjazne dla wszystkich. Niezale偶nie od wieku, stopnia sprawno艣ci czy umiej臋tno艣ci technicznych.
Przyjazne projektowanie
Przyk艂ady zastosowania zasad dost臋pno艣ci w praktyce mo偶na mno偶y膰. To mi臋dzy innymi odpowiedniej konstrukcji bankomaty 鈥� w ich projektowaniu bierze si臋 pod uwag臋, 偶e korzystaj膮 z nich m.in. osoby o ni偶szym wzro艣cie lub osoby niewidome. Dla nich wa偶ne b臋d膮 ni偶ej po艂o偶one panele sterowania czy wypuk艂e klawisze do nawigacji (w miejsce jedynie ekran贸w dotykowych). Innym popularnym przyk艂adem wprowadzania dost臋pno艣ci s膮 napisy dla os贸b z niepe艂nosprawno艣ci膮 s艂uchu. Umo偶liwiaj膮 one odbi贸r komunikat贸w nie tylko osobom niedos艂ysz膮cym i G艂uchym, ale tak偶e osobom, dla kt贸rych oryginalny j臋zyk nie jest j臋zykiem ojczystym. Napisy pozwalaj膮 na zrozumienie tre艣ci m贸wionej 鈥� gdy wok贸艂 jest g艂o艣no. Pomagaj膮 te偶 w koncentracji osobom neuror贸偶norodnym (np. z dysleksj膮, dysgrafi膮, dyskalkuli膮).
Okno na 艣wiat
Ustawa mocno wchodzi te偶 w 艣wiat cyfrowy. Odpowiada na wyzwania, kt贸re wynikaj膮 z coraz wi臋kszej cyfryzacji naszego otoczenia. Cyfryzacji, kt贸ra pomija potrzeby wielu grup odbiorc贸w. Dost臋pno艣膰 ma zapewni膰, aby cyfrowe okno na 艣wiat by艂o otwarte dla wszystkich. Dlatego mamy w ustawie wymagania odnosz膮ce si臋 do prawid艂owego projektowania cyfrowych kana艂贸w komunikacji, stron internetowych podmiot贸w gospodarczych, witryn e-sklep贸w.
C锄艂owiek dla c锄艂owieka
Ale dost臋pno艣膰 to co艣 wi臋cej ni偶 projektowanie. To fundamentalne prawo, kt贸re jest niezb臋dnym warunkiem samodzielnego i aktywnego 偶ycia. Zapewnienie dost臋pno艣ci pozwala na realne korzystanie z podstawowych praw c锄艂owieka i obywatela, takich jak: dost臋p do informacji, edukacji, udzia艂 w 偶yciu publicznym i kulturalnym. W tym uj臋ciu to co艣 wi臋cej ni偶 u艂atwienia techniczne. To zrozumienie, 偶e klientem jest drugi c锄艂owiek. Kto艣, kto ma bardzo r贸偶ne potrzeby. I warto je pozna膰, by zbudowa膰 dobre relacje. Jest to mo偶liwe na przyk艂ad przez stosowanie prostego j臋zyka w komunikacji z klientem, np. w umowach, regulaminach czy instrukcjach obs艂ugi. To tak偶e oferowanie dodatkowej formy niezb臋dnego kontaktu dostosowanej do mo偶liwo艣ci percepcyjnych klienta i jego potrzeb komunikacyjnych (np. kontaktu poprzez czat zamiast rozmowy telefonicznej).
Kto skorzysta?
Konsument贸w, kt贸rzy potrzebuj膮 lub ch臋tnie skorzystaj膮 z dost臋pnych rozwi膮za艅 jest wielu. A ich liczba ca艂y czas ro艣nie. Cho膰 to ogromny potencja艂 i nowe mo偶liwo艣ci dla przedsi臋biorstw, rynek w tym obszarze jest wci膮偶 niezagospodarowany. Dane nie k艂ami膮. A偶 1 na 4 doros艂e osoby w UE do艣wiadcza niepe艂nosprawno艣ci. Szacuje si臋, 偶e w Polsce to a偶 7 mln os贸b. Cz臋sto jednak nie zdajemy sobie sprawy z tej skali, bo wi臋kszo艣膰 niepe艂nosprawno艣ci jest dla nas niewidoczna. R贸wnocze艣nie nasze spo艂ecze艅stwo coraz szybciej si臋 starzeje. Dzi艣 seniorem jest co czwarty Polak, a w 2050 r. b臋dzie ju偶 co trzeci. Dzi臋ki ustawie firmy b臋d膮 musia艂y dostosowa膰 swoje produkty i us艂ugi do potrzeb wszystkich klient贸w. W tym do potrzeb os贸b z niepe艂nosprawno艣ciami oraz os贸b starszych. Te grupy zyskaj膮 lepsze warunki, by w pe艂ni korzysta膰 z 偶ycia.
Co wprowadza akt?
Polski Akt o Dost臋pno艣ci wprowadza w naszym kraju przepisy Europejskiego Aktu o Dost臋pno艣ci (EAA). Ujednolica on wymagania dost臋pno艣ci w ca艂ej Unii Europejskiej. Dzi臋ki temu osoby z niepe艂nosprawno艣ciami b臋d膮 mog艂y w r贸wnym stopniu skorzysta膰 z us艂ug i produkt贸w na terenie ca艂ej wsp贸lnoty europejskiej.
Nowe przepisy obejmuj膮 6 g艂贸wnych rodzaj贸w us艂ug:
- audiowizualne us艂ugi medialne (np. platformy streamingowe i telewizj臋 hybrydow膮),
- 艂膮czno艣ci elektronicznej (telefonicznej, internetowej, w tym 艂膮czno艣ci alarmowej),
- informacji cyfrowej w transporcie pasa偶erskim (np. lotniczym, autobusowym, kolejowym i wodnym),
- bankowo艣膰 detaliczn膮 (w tym 鈥瀐elpdeski鈥�),
- us艂ugi rozpowszechniania ksi膮偶ek elektronicznych (tj. ich tworzenie oraz sprzeda偶 za po艣rednictwem kana艂贸w internetowych),
- sklepy internetowe (e-commerce).
Poprawa dost臋pno艣ci b臋dzie tak偶e odnosi膰 si臋 do produkt贸w z nimi powi膮zanych. Na przyk艂ad: router贸w, modem贸w i odtwarzaczy multimedialnych. Ale tak偶e czytnik贸w e-book贸w, terminali p艂atniczych czy automat贸w biletowych na dworcach. Dost臋pne b臋d膮 musia艂y by膰 bankomaty oraz sprz臋t komputerowy, a tak偶e smartfony i tablety. Dzi臋ki temu wiele codziennych czynno艣ci stanie si臋 艂atwiejszych 鈥� zar贸wno dla os贸b z niepe艂nosprawno艣ciami 鈥� jak i dla senior贸w. Ale skorzystaj膮 na niej wszyscy, poniewa偶 dost臋pno艣膰 oznacza tworzenie wygodnych i u偶ytecznych produkt贸w i us艂ug.
Nowe obowi膮zki dla firm
Przepisy obejmuj膮 firmy, kt贸rych dzia艂alno艣膰 wpisuje si臋 w katalog us艂ug i produkt贸w obj臋tych Ustaw膮. Od regu艂y s膮 jednak wyj膮tki. Po pierwsze, mikroprzedsi臋biorcy 艣wiadcz膮cy us艂ugi nie musz膮 stosowa膰 przepis贸w ustawy. Po drugie, je艣li firma nie mo偶e spe艂ni膰 wymaga艅 ustawy, mo偶na skorzysta膰 z przewidzianych w ustawie przepis贸w ochronnych. Dotyczy to tych przedsi臋biorstw, w kt贸rych wprowadzenie zmian jest dla niej zbyt du偶ym obci膮偶eniem albo ca艂kowicie zmieni w艂a艣ciwo艣ci produktu lub us艂ugi. W obu przypadkach, skorzystanie z przepis贸w ochronnych musi by膰 odpowiednio uzasadnione, udokumentowane i b臋dzie podlega膰 kontroli. Na stra偶y przestrzegania przepis贸w przez firmy b臋dzie sta艂 prezes zarz膮du Pa艅stwowego Funduszu Rehabilitacji Os贸b Niepe艂nosprawnych (PFRON), wskazane w ustawie organy nadzoru rynku oraz organy celne. Spe艂nienie wymaga艅 dost臋pno艣ci dotyczy ca艂ego 艂a艅cucha dostaw. Oznacza to, 偶e za dost臋pno艣膰 produktu b臋d膮 odpowiada膰 jego producent, upowa偶niony przedstawiciel, dystrybutor i importer towar贸w do Unii Europejskiej. Odr臋bne wymagania maj膮 tak偶e us艂ugodawcy.
Jak sfinansowa膰 potrzebne zmiany?
Wielu przedsi臋biorc贸w mo偶e obawia膰 si臋 koszt贸w zwi膮zanych z dostosowaniem swojej dzia艂alno艣ci do nowych wymaga艅. Aby wesprze膰 firmy w tych dzia艂aniach, Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej proponuje skorzystanie z program贸w finansowanych z Funduszy Europejskich, w wysoko艣ci ponad 240 mln 锄艂. W ofercie s膮 zar贸wno preferencyjne po偶yczki, dotacje, jak i inne mechanizmy. Dzi臋ki nim firmy b臋d膮 mog艂y inwestowa膰 w technologie, szkoli膰 pracownik贸w i wprowadza膰 gotowe rozwi膮zania dla dost臋pno艣ci.
W jednym z dzia艂a艅, kt贸re organizuje Polska Agencja Rozwoju Przedsi臋biorczo艣ci, zostali ju偶 wybrani operatorzy. W艂a艣nie teraz rozpoczynaj膮 rekrutacj臋 na szkolenia i doradztwo w zakresie obowi膮zk贸w Polskiego Aktu o Dost臋pno艣ci oraz uniwersalnego projektowania produkt贸w i us艂ug. Jest te偶 osobna 鈥炁歝ie偶ka SMART鈥�, gdzie w ramach konkursu tematycznego 鈥濪ost臋pno艣膰鈥� mo偶na uzyska膰 dotacje na badania i rozw贸j oraz innowacje produktowe i procesowe zwi膮zane z dost臋pno艣ci膮. Z kolei Bank Gospodarstwa Krajowego oferuje preferencyjn膮 鈥濸o偶yczk臋 na dost臋pno艣膰 dla przedsi臋biorc贸w鈥� na inwestycje, kt贸re poprawi膮 dost臋pno艣膰 architektoniczn膮, cyfrow膮 i informacyjno-komunikacyjn膮. Informacje na temat aktualnych mo偶liwo艣ci mo偶na znale藕膰 na